Wednesday, December 31, 2014

“Love Song” hlasak a sual maw?


 
 
Himi thuthla thawn pehparin, email le online ziangmawzat ah ruahnak ngan celcel a rak si zo. Ka hmuh dan malte ka ngan duh ve. A dik, diklo ti si sawnlo in, ka hmuh dan nganmi a si. Mizan (December 30, 2014) ah ka fa le rual le nau le pawl in “Awnmawi Zan” timi hla thawn, mi awihnak an neinak ah, thutawi sim dingin in sawmih, himi thu malte ka sim.

Laimi ih “love song’ kan timi hi, ziangmibik a si tih kan theih hmaisa a thupi zet. Fala tlangval ngaiawnak hla, nupa ngaiawnak, duhawnak hla le ramhla pawl kha “love song” kan timi a si ahcun, keicun, zianghman a sualnak a umlo tin ka ruat. Cuvek duhdawtnak nei dingin, Bible in, in zirhmi a si sawn. Cubakah, hivek hla tampi kan neih thei sinsin theinak dingin, thazang pe aw sawn ding kan si tin ka hmu. Laimi lawng siloin, zumtu pawl hrangih, a sual le hrial dingmi sawn cu, Mirang hla ih sakmi, Rap, Hip-Hop le hla cafang ih, zahmawh le ṭong mawilo, fihnungza a telmi pawl sawn a si. Mirang hla tampi cu kum 18 hnuailam ngai ṭhalomi an um. Cuvek pawl cu CD parah ralringnak “parental discretion advised” tin an ngan ṭheu. Ṭhimnak ah Marilin Manson, AC/DC, Korn Music Band tvp.

 
Hivek hla pawl cu, ka theih ban tawkah, Laimi nih cu kan nei hrihlo. Cubakah, Rap hla le Hip-Hop hla tam sawn cu lungawilonak cafang, thinhengnak, zahmawh lam, le ngiar awnak tivek pawl an si ih, cuvek hla pawl cu zumtu cun, kan hrial hrimhrim ding a si tin ka hmu. USA ahcun, midum hrekkhat hivek hlasak ih milar pawl hla in an ngiar aw nakah tualthah nak tiang a thleng ṭheu. Culawng siloin, mipi hmaiih, hlasak tikih, zahmawh langzik leuleu ih mipi awitu Miley Cyrus, Lady Gaga tvp vekin umlo ding kha zumtu hrangah cun, a thupi zet.

 
Pathian hla lawng ka sak ding tiih, pumpe aw pawl cu, upat tlak an si ih, an pekawnak a ropi lawlaw. Bible ih bungcang tambik cu Sam (Psalms) cabu a siih, hla a si ruangah a si ding tin ka ruat. Awnmawi le hla a thupit zia Bible ah a lang. Hla dang kan sak le khal, cafang mawilomi le ngaihnuamlomi a umlo ahcun, mipi in thazang pek kan thiam a ṭul sawn. Culocun, kan Chin awnmawi rei daihlo lawng siloin, ṭhangso theiloin a thi pang ding. Pathian hmin sunlawinak le Amah Pathian ih in tuahmi, milai pawl hrangah Chin awnmawi ṭhangso sinsin hram seh! Mirang in “Awnmawi in sahrang a nem/dai tir” an ti (Music soothes the savage beast). Sahrang a silomi milai cu awnmawi in, in awi nerno hram seh law!

Moral Timi Nuncan Ziaza?


Mi tampi ih theicio vekin, USA le leitlun ih hminthang, milar Bill Cosby, Arnold Schwarzenegger, John Edwards le Bill Clinton pawl cu mai nupi silomi nunau thawn nupa sinak hman ruangah, tar lamah hminsiatnak le thinhar, beidongnak ziangmaw zat an tong. Mi tampi an um nan, himi pali lak ihsin, ziang kan zir ding a um timi kan zoh cio pei.

1)      Bill Cosby: USA ih “sitcom” ihsin milar, milian, hnihsuahsaithiam, cangtupa, canganthiam, producer leh activist mi rinsan mi a si. Sinan, tubai teah, a liamciami kum 30 lenglo ih, nunau a sualpimi (rape) 6,7 lai in an phuarhsuak ciamco ih, Show a neihlai mi, ziangmawzat a cancel ttheh, Temple University ih Board member a sinak ihsin a suak, a cipi midum pawl nun sim ringringtu, pa vekih an zohmi “American Dad” tih tiangih an kohmipa cu tu dinhmun ah mualpho mangbangin a um. Sualpi a puhtu pawl ih simmi pawl cu a dik ttheh le tthehlo theih a si lonan, thuphan hlir cu a silo ti a fiangzo.

2)      John Edwards: 2004 leh 2008 ih USA, Democrat Party ihsin Vice President cuh vetu, North Carolina ih, USA Senator, mi tawkzet pakhat a si. Asinan, a nih khal a campaign nakih mi zuktunu thawn, nupa sinak hmangin fasawn a neihtir ruangah hminsiatnak le case “six felony charges” lai 2011 ah, nei in a hmintthatnak le a sinak pawl a hloral ta bakah, a nupi thawn an tthen aw.

3)      Bill Clinton: USA ih a vei 42 nak President Term hnih rak ttuantu, Arkansas ih Governor a rak si. A nih khal fala White House ih “internship” ttuan rero lai, Monica Lewinsky, kum 22 thawn nupa sinak hmang ruangah, mualphonak nasa zet a inn sungsang le a hnattuannak ah a thleng. Leitlun mipi theihin a mualpho. Nunau dangdang khalin in sualpi an ti.

4)      Arnold Schwarzenegger: Leitlun Film lamih milar maktara a si. Austria ram ihsin a kum 21 ah USA ah daan loin (illegal) ra vaimi a si. A kum 15 ihsin ritcawi (weight-lifting) a lek thawkih kum 20 a si ah, Mr. Universe timi laksawng ngahtu a si. A lar zarah le Kennedy ih tunu, Maria Shriver nupi a neih ruangah, Oct 2003 ah California Governor a ngah thei ih 2011 tiang a ttuan. Sinan, an inn ih hnattuan, kum 50 mi, Guatemala rami, Patricia Baena thawn fasawn a nei rungah, an innsang ah tthen awnak le a hnattuanah harsatnak tampi a thleng. Nunau dangdang khalin in sualpi tin an puh.

Hi pawl nun kan zoh tikah, an rak thoknak cu, a mawizet ttheunan, a cem zawngah a tthalo ttheu. A thok in a cem tiang mawizet le tthazet ih nun ding hi, a bikin zumtu pawlih kan ttuanvo tumpi pakhat a si.  Pathian rawngbawltu cu sim ttullo in, ram hruaitu le mipi rinsanmi si ahcun, sup-aw thei nun hi, mi pangai menmen hnakin a thupibik cuang. Na thuanthu ziang tin na ngan ve? (Lole) mi in ziangtin na thuanthu an ngan ve ding?

 

 

Tuesday, December 16, 2014

A Tthalam ih Thuruat Theinak


Na khuat-hai a hrek a khat maw, a hrek a lawng? timi thusut nakih na sang danih zirin, thil a ṭhalam ih hmutu maw a selam ih hmutu na si tinak a lang tir an ti. A ṭhalam ih hmuhthiamnak timi cu thil a ṭhatheibik ih cang ding zum ngamnak a si ih, a selam ih hmuthiamnak cu thil a se zawngin cang ding lawngih zumnak neih kha a si. Thil harsat, mangbang ton caan ah ziangtin na ruat hmaisabik; “hi cu ka ti thei mai ding” lole “Aaa, hicu ka tuah thei dingmi a silo” na ti maw?  Harsat mangbang ton caanih na ruat hmaisabik dan, “a cang theilo” tih lampaang a si ahcun, thil a selam ih hmutu na si tinak a si.

Minung cu kan ruahnak vekin kan nung, kan tuah. Rualpi lole na mi theihmi lakah, phunciar ringring na thei dah maw? Pakhat hnih cu, cuvek rualpi, hnaṭuanpi kan nei cio men ding. Ziangvek thuhla rel khalah, phunciar le mi mawhthluk hmangzet an um ṭheu. Hivek kiangah rei tuk um a sile, a kiang umtu khal thil a se zawngin a hmu tir thei. Mi tampi cu hivek pawl kiangah um an paihlo zet. Sinan, thil ṭha zawngih hmuthiamtu pawl kiangih um cu zokhal nuam an ti. Hivek pawl hi suahpek ihsin neihciami a si ve ce lo. Teimak suahin, a ṭha zawngin thil tuah le hmuh tumnak ruang sawnah a si.

Mi hrekkhat cu zing an thoh veten, lungawi aipuangin tho an um laiah, hrekkhat cu thathozet ih um ding hi teimak suah ṭenṭo ṭul tla an rak um thotho. Hrekkhat hrangah a ṭha zawngih ruahnak hi a harsatuk a si ahcun, teimak suahih mahten zirhaw vivo a ṭul. Harsatnak kha a sung pek ding silo, teimak suahnak ah hmangthiam sawn ding a si. A ṭhalam ih thuruat thiamtu si hi, inn sungsang, hnaṭuannak le khui tawk khalah ṭhanso duhmi hrangah, a ṭulzetmi thil pakhat a si. Cumi hrangah na “ready” zo maw?
 
A ṭhalam in thuruat hmangtum aw:

Hmaisabik ah a se zawngih thuruatnak kha a ṭhalam in na thlengthiam ding a ṭul. Zing na thoh ihsin zan na ih sal tiang a ṭha zawngin thil tuah tum ding. Ruahnak ṭhalo, a rak lut tinten, ruahnak ṭhalo kha ti tawpih, ruahnakṭha sawn thawn thleng thiam tum lohli ding. A tanglam ih nganmi hi www.mayoclinic.com ta lak sawngmi an si.

A se zawngih ruahnak pawl:
 
Hivek thil cu karak tuah dahlo

Ka hrangah a harsa tuk

Caan in in daihlo

A cang thei hrimhrimlo ding

Thlengaw ding cu a harsa tuk

Zonih hman in biak duhlo

Hibak ka tiṭha thei cuanglo ding

A ṭha zawngih ruahnak pawl:

Himi thilthar cu ka hrangah zir tlak rori si

Phun dang deuh zawng talin ka tuahsuak thei ko ding

Khuimi a thupi sawn timi zohin tuah vivo thei si ko ding

Ka zuam dingih a cang thei ko ding

Himi caanṭha hi hmang thiam uh si

Mi thawn nelaw dingin, ka zuam sinsin ding

Ka zuamsal dingih ka tuah thei mai ding

Ziangtin tuahsuak ding timi ah na thinlung zaten retaw:

Buaibainak lole thil tuahṭhat ṭulmi ah na thinlung zaten ret thiam aw. Thil a ṭhalam ih ruatthiamtu pawl cun, buainak hnakin ziangtin kan tuah ding timi an zoh hmaisa sawn. A se zawngih ruattu pawl hrangah cun, an harsazet ṭheu. A ṭha zawngih ruatthiamtu cu a ruahnak kha a simfiang thiam tengteng ṭul. Harsatnak le buainak a suak le a um tikah, cahnah parah ziang ti zawngin tuah le a ṭhabik ding timi ruahnak pawl ngan zuamaw. Himi in tampi a lo bawm dingih, na hnaṭuannak siseh, na umnak hmuahhmuah ah engthawl zetin na um thei ding.

A se zawng hlirih ruahnak neitu silo zuamaw:

Mi tam sawn cu a se zawngih thil ruat ringringtu kan si ṭheu. Zonih hman kan ruahnak cu zankhat sungah in thlengsak theilo nan, kan ruahnak nitin ṭhanso dingin pakhat cio in ṭuanvo kan nei. Mi hrekkhat a se zawngin thuruat an hmang tikah, an tuahmi le an ṭuanmi tiangin a siatsuah thei. Cubakah mi pakhat hnu pakhat khal a va suanaw vivo thei. Ruahnak ṭhalo nih na nuncang ziaza lo “control” lo dingn ralring aw. Nangmah ten a ṭhalam ih thil hmuthiamtu sinak na hril thiam a ṭul. Cutin na hril thiam ahcun, khuat-hai a hrek a khat, lole a hrek a lawng tiih na hmuhnak kha, thil tihtheinak thawn khuathai a liam in a liam hluahhlo tin hmu thiam ding.
 
(Positive Thinking Skills: timi Mirang cahram, a tawi zawngin lehsalmi a si)

Thursday, September 4, 2014

FALAM (By: Piangte)



Falam khua cu a mawi a ṭha, kan ti celcel nan,
A khua ngai ih, innhlumtu si kan paih taktaklo..

Falam khua le ram, ṭhanso tir cu kan duh cio nan,
Pia sen khal Falam hrangah suah paih dahlo kan tam..

Falam khua cu, Chinram ih khaw nuam kan tinan,
A hrinsuahmi, fa le pawl in an tlan san rero…

Falam mi cu, kan lungthiang, kan fim kan tinan,
Kan mah sung lala hmanah, thleidan aw nak a tam…

Falam mi, ramkhel nakah, lamhruaitu kan tinan,
Kawlram Tlang parmi rorel nakah, hmuh ding kan um lo..

Falam tlawng inn, rampi huap Chin mifim hringsuaktu,
Tu ah cun, tlawngrop ah a cang cuahco..

Falam Vankau Siizungpi, minaa tampi rak pan nak,
Tu ni ah, ṭhing riapri le Doctor pawl um duhlo nak bik….

Falam pawl Pathian thu ah kan piangthar nan,
Kan ram/miphun hrangah revival kan ṭul hrih…

Falam mi le Falam khawpi ṭhanso tir ding cun,
Lehlang duhdawtnak le, mikhual lungput kan hlawn a ṭul….

Thursday, August 21, 2014

Inn Lam Pan In (Toward Home) By: Piangte



2013 kum cu ka hrangah kum danglam zet leh lungawinak a si. Ziangah tile kan ram (Burma) kumpi cu tthatlam a pan vivo lawng siloin, zalenzet in 1988 rambuai ruangih ramdang ih vakvaimi tlawngta siseh, ramkhel lam ttuantu pawl siseh, ramsungah zalenzet in tlun le feh a sian ruangah a si. Keikhal cu lungawi aipuang zetin kumpi 25 sung October 5, 1988 ihsin ka sianglo cingih ka fehsan le ka suahsanmi ka suahkehnak khua le ram ka ngai emem mi Falam lam ih tlung thei ding le ka duhdawtzetmi, ramleng ka um lai ih in tansantu ka nu le ka pa le ka u, Biak Hlei Thang thlan pawl hal phah dingin tumtahnak nei in tlun lanta thei ding dinghmu si lo hman sehla, a tlawn tal va tlawng ding in timlam nak ka nei ve.
1988 ih Falam ka suahsan laiah, tuhnu kum 25 lenglo ah lawng Falam ka kirsal thei ding timi karak thei banglo nasa. Asinan, a tu ah, a liamzomi ka hei thlirsal ih, mizan tihni vek ah an cang. Kum le tikcu can hi hlanlai hnakin an liam cak cuang a bang ka ti rero. Tlun ding cu ka thin a phu dupdo nasa. Lungawinak le riahsianak thawn a rawi aw celcel. Falam ah cu, ka suahsempi ngaingai an um nawnlo. Kan sungkua ih kan rak nuambiknak le kan tthanliannak innpi le ka pai thlan le ka pi thlan lawng an tang. Ka nu le ka upa ih thlan cu Rangoon ah a um. Ka suahpi unau tam sawn cu USA ah an um ih, ka u nu Dr. Hrin Nei Thiam (Thiamte) leh ka upa Van Lal Sak te sung lawng Nyipidaw ah khawsa in an um.
Visa ka ngah veten, vanzam ticket cu a man awlbik hawl in ka lei lohli. Ka lei hnu reilo ah, ka u nu Thiamte le Warsaw, Poland ramah kawlram kumpi aiawhih conference kai ding a si ih, Rangoon ka thleng ni ah a rak kirsal thei ding lawng a si ve ngel cel. U Thiamte cu a tlunih minister ih fial bangin a ttul tinten ram lengah meeting le conference kai ringring a si ttheu. Hmuaktu teh ka nei pei maw tiah, ka thin cu a nuamlo zet. Pa Dar Ro Thang (Akhuai) in keimah karak lo hmuak ding in ti ih, ka lungawi zet. U Khuang te nupa (Pa S. Rual Than Khum ih nu le pa) khalin, ziangkim a ttulmi kan lo tuahsak ttheh ding in ti ih, ka hna ngam zet sal. Feh ding ni cu a nai cuahco. Ka feh nak ding nithum, li hrawng a duh cun, zaan khalah ka itthat ttha thei nawnlo. Mit seng riairiai in sunah um a ttul ttheu.
Kum 25 hnu ka veikhat tlunsalnak ding a si tikah, ziang tin ka feel ti keimah le keimah ka theiaw lo. Ca ih fiangzetih ngan ding ka harsat aw zet. Ka suah ding ni November 22 zingpit teah, ka nufa zaten Indianapolis international airport ah cu in rak thlah ve. Delta vanzam sung ah a mawi tawk kan um hnuah, vanzam tthatlonak a um ih, a thaisun ah feh dingin, in tthawnsak lala. Ka thin a heng zet. A thai zing cu tluangten ka feh suak sal. Sinan Thailand lam ah remcan lonak a um lala, ih ticket dang lei in ka khawsak lala. Rangoon airport ih in rak hmuaktu pawl tla cu an rak tlung man ttheh. Ziangah tile vanzam dangin ka feh sal ruangah a si. U Thiamte ka phone sal ih, mi 8 rual lai nih in rak hmuak sal. Ka khualtlawn ka va tluang lo ve ka ti rero.
Rangoon ah nuam zet in Pu Akhuai te inn ah ka cam. U Khuang khal in ka feh duh naknak ah an mawttaw driver pa thawn in vakpi. Lungawithu simcawklo an parah ka nei. Rangoon ih a um mi, CAM Pu No Than Kap le MP a um sun Zung Hlei Thang le Pu pawl tla thawn tawngaw theinak ICA hmin in Pu Ni Lian thawn kan nei thei. Cuticun U Thiamte Thailand ihsin meeting a rak tlungih, Nay Pyi Daw lam ah Pu Akhuai ih mawttaw thawn kan lan vivo. Pu Akhuai parah lungawinak sim cawklo ka nei.
Nay Pyi Daw cu lamzin a kau in, a fai zet. Asinan, mawttaw le minung suakvak hmuh ding an um cuca lo. Nay Pyi Daw a tuah tthatmi paisa pawl cu state tthanso hrihlo mi pawl hrangah hmang sawn sehla, a va ttha dingve ka ti rero. Nay Pyi Daw cu video le zukih ka hmuhmi North Korea ih khawpi Pyongyang thawn ka tahtthim. In tthattha le lamzin tthattha an um nan, mipi a hmangtu ding an um lo tluk a si. Nay Pyi Daw khawpi ah ni hnih lai can hmang hnuah, U Thiam te ih hmanmi mawttaw thawn Laitlang lam pan in kan so vivo. Monywa kan thleng tiang cu lamzin a zia um zet. Monywa malte kan lan ihsin, “Yagyi Lan” an timi kan thleng cu, “Discovery channel” ih ka hmu ttheumi lamzin vek an si. A se tuk, a khu fawn, a suk a so fawn. Zin siat dan cu simthiam a harsa. Thilmak ka timi pakhat ah a tel. Cubakah U Thiamte cu khua kan pal mi tete ah an zung ‘Meteorology & Hydrology” zung pawl a vehvai vivo ih, can tampi a heu. Kalaymyo in Khuangli Zirsang Pawlkom in sunglawi zetin, vok pakhat that in le sunglawi, cawimawi nak thawn kan unau in in rak hmuak. A zan khal riahbuk tthazet ah in riak tir. An parah lungawithu sim cawklo ka nei.
A thaizing December 4 zing khal dawr pakhat ah Sim Dihai Pawlpi in breakfast thawzet eipitnak in nei pi. Sun hnu cu Haikhawl ih um mi ka ni neihsun, mit khua hmu thei nawnlo mi le sungkhat dangdang kan va vehvai thei. Himi lamzin ah khua tampi ka hmu phah ih, hivek khawte ih rak um dah tete USA thleng zo pawl ka hmu tikah, Pathian tthatzia ka thei suak vivo. Zanlam Tahan kan thleng veten, ka pai te khua, Khumhmun pawl in, vok thawn khawmpinak, sunglawihnak peknak le rawleitlangnak kan unau za in in neipi lala. Lungawithu sim thiam a har. U Thiamte cu a ttap rori.
December 5 ah ka ngai emem mi ka suahsemnak Falam lam pan in kan feh vivo. Falam kan thleng zanah ka pai naupa ih fapa Pa Lai Lian Mang in meiheh pakhat thah in in rak hmuak lala. Ka pai thlan khal khawplo cing ten, ka hal thei. U Thiamte thawn ttapphah in, ka pa tin kan ko rero nan, caan a tlai ttheh zo. A zan khal mileng tampi nei in, ka pa ih in tanta mi innpi ah um in, can kan hmang. Inn leng lam veranda ah ka va suakih, ka lungzur in, le hlanlai sungkim tei’ kan um lai mitthlam ah cuangin, zohman hmuhlo ah ka ttap, ka nguk. December 6 a thlengih Hakha lam panin, kan feh lala. Hakha khawpi cu mi ih relnak ah Falam thawn an tan aw tuk an ti rero ih, ka hrangah cun, an tanaw ciamco nak ka hmulo. Ka suahsemnak khua, Falam khal amah tawkin a rak tthanso ve emem in kei cun ka hmu.
Zaanlam ah kan rak tlunsal ih, Falam ih Sim Pawlpi in vok that in rawl eipih nak in tuah sak. Lungawi tuk nakah lung a zur thei. December 7 cu zingpit ten ka rualpi Thet Naing in bike thawn in phur ih, Canbary tlawng lam tiang ka va feh ngah ih ka lungawi zet. Cuhnu ah vankau lam ah, mawttaw in keimah ten ka feh lala. 1988 ih Falam ka suahsan ni ka mang ruahro. Thinlung ah ca ih ngan ttheh theilo mi tuarnak a hung suak. Khawplo zet in, vankau zato ihsin khua le ram ka cuan hnuah, khawsung lam pan in, kan kir sal. Tikcu a kim ih, Kalemyo lam pan in kan feh sal.
Tlunlam cu “Yagyi Lan” khal zanah kan feh ih, kan rat lam hnakin cu a zia um nasa. Tluangten Pathian zarah Nay Pyi Daw khal tuante ah kan thleng thei sal. Tikcu a um lo ruangah December 9 zing ah Rangoon lam ah bus thawn ka feh sal ih, a zanlam ah Pu Akhuai mawttaw in Chawngtha lam ah CBA, NA meeting kai ding in, Rangoon ih kan mirisan mi pawl lakih telmi Pu Maung Bah, Pu Than Piang le mino lakih, rinsantlak zetmi le international level ih hnattuan thei kan neih sun Rev Ttial Dum fapa Thawngpi pawl thawn thu nuam relin, zinglam nazi 2 hrawngah Chawngtha cu kan thleng thei. CBA, NA meeting cu zanhnih le nikhat sung tuah a si ih, mipum 78 lai Lairawn, Laitlang, Rangoon le USA ihsin an ra suak khawm thei. Thu le hla relmi a ttha zet.
Ramsung ramleng cak sinsin in kan ttuantlang thei vivo nak dingih tuahmi conference pi a si. Hmailam hrangah ruahsannak tampi a um. Rangoon in USA ka tlun ding ni ah ka duhdawtzetmi ka nu le ka u (Biak Hlei Thang) thlan khal diriamzet lo hman sehla, ka va hal thei ta. Ka tlun a tlai tuk ka nu le ka pa in ngaithiam uh tibak sim ding dang ka neilo. Tuttum ka suhsemnak khua ka tlun sal nak ih, ka hmuhsuakmi cu; kan ram te hi ram nuam le ram ttha a rak si ko ti ka hmu suak. Ka hmai ih a rak fehzo tu pawl in, kan ram tthatlonak le tlaksamnak lawnglawng tam deuh an sim ttheu ih, cumi dinhmun in, ka fehih ka va hmu tikah, ruahnak hnakin kan ram te a rak tthanso sawn in kei cun ka hmu. Cumi tthansonak ih a telmi pawl cu;
1) Mipi an tlanleng dan a zalen zet
2) Zalenzet in ca an suah, an ngan thei
3) Lamzin ttha le Innttha lo ttha tampi a karh
4) Khaw khat le khawkhat pehzawmaw nak tampi a rak thanso
5) Laitlang khaw tin deuh thaw bike a feh, a thleng thei
6) Cell phone duhduh in zalen zetin mipi in an hmang thei
7) Ei le in ah kawl ralkap san hnakin tampi an zia um in ka hmu….
Cumi rualrual in riahsiaza ka hmu suakmi pawl tla cu;
1) Mino tete zu ih nungnak liammi an tamtuk
2) Rualpi mi tthattha zu lo ih um thei nawnlo an tam vivo
3) Mino cathiam tampi ttuan/tuah ding an neilo
4) Dann le dun ngaingai tthaten mipi in an thlun thei hrihlo
5) Kumpi khalin, dann le dun hngetkhoh zetin a tuah suak thei hrihlo mi a um
6) Meisa a ttha tawk hrihlo
7) Milian le mi farah thlauaw nak a tumtuk lai Mipi thinlung put tampi thlengaw a ttul lai….
Tuttum ka tlun cu keimah tawk te ah ka diriam zet. Rualpi pawl in ziangtin kan ram na hmu tin in sut tikah, “Aw, kei cu nuam ka ti tuk. A rak tthanso zet. Tthanso lo nak tete khal cu a um konan, ka ngainak le ka hmuhlonak a rei tuk tikah, ka hrangah cun, thil thar deuh hlir an siih, a rak tthanso zet in ka hmu. Pathian in caanttha in pek le, um lang dingin karak tlung leh ding” tin ka sim hai. Cucu ka tum taktak mi tla a si. Ramleng suak u le nau zaten, kan ram, kan miphun in a lo ngai, a lo ttul, ni khatkhta ah tlung tlang uh si.
 

Wednesday, May 14, 2014

Ram Hrang Ṭuantu Hmuihmel…(By: Piangte)

A liamzomi, kum 22 hramlak umlai zuk pawl….
Biangruh le vitamin tlaksam hmel,...
Ram hrang ṭuantu hmuihmel

 

Mitkua thuk zet, tha neihlo hmel,
Lenglam zoh cun, ruh lawnglawng..
Ram hrang ṭuantu hmuihmel


 Pa ṭiaṭia hmuihmel keng…
Hmel zoh ah, thinheng bang zet,
Ram hrang ṭuantu hmuihmel

Vun cak ṭiamṭin, rilrawng hmel pu..
Rawlkhawplo le dum ṭiamṭin….
Ram hrang ṭuantu hmuihmel

Hmansehla, hmuh theihlo mi
Thinlung sungah, tumruhnak le,
Ram duhdawtnak a khat a liam…

Lenglam mawinak, ram hrangih,
Thap ngamtu, hmelse hnianghni…
Ram hrang ṭuantu hmuihmel…..

Friday, May 9, 2014

My Mother Part 2- By: Piangte


Sweetest mother, even though it’s been years
Since you departed from us, for me
You are still alive, even today..

Even though I had waited so long to see you again,
Counting, days, months and years
You couldn’t wait for me…

When I came back home from college
In those golden days, I couldn’t forget
Your smiling face to welcome me home….

When all family members gathered together
I still remember how happy you were..
Your happy face is still in my mine, like yesterday

After waiting for such a long time,
The time arrived for me to be able to go home,
But it was too late now…

I wonder, if this is the reward of leaving my parents & everything behind
To serve my people & my country?….
Forgive me mother..

After 25 years, even though I came back…
Only your lifeless tomb stone, in the middle of weeds
Welcomed me quietly …

When I saw people of your age in my home town,
I imagined, “if mom were still alive….”
And the tear ran down on my cheek…

When I arrived our house, where the whole family used to gather
It was so old now, so quiet and empty…I wept and wept..
But there was no one to comfort me..

Whenever Mother’s Day arrives,
I miss you so much mother, I hope you enjoy Mother’s Day
With a smiling face in “Heaven” ….

Monday, May 5, 2014

Ka Nu (Part-2) By: Piangte


Sunghno ka nu, pailral in fehsan nak
Reizo hmanseh, thinlung sungah
Na nung ringring, tusun nitiang.…

Ram ṭhat hngakin, lo ton duh ah,
Ni le thla, kum siarin, hngak cuahco hmanning..
Ka rak kir tiang, hngak theilo maw?…

Phairam ihsin, tlawngpit tluncaan,
Hni siamsi ten, in rak hmuaktu,
Ka lo ngai tuk, ka nu…

Tlawngpit caan ih, sungkaw kimcaan
Nuam na tizia, ka mithlam ah
Hlo thei nawn lawn, a cam ringring..

Kum tampi hngak cuahco hnu,
Kirsal theih caan, thleng hman ningla,
Khua a tlai ṭheh zo….

 Nu le pa, u le nau le ziangkim dung hawisan ih...
Ram hrang ṭuan man, ka covo cu
Hi maw a si? In ngaithiam aw ka nu......

Kum 25 hnu, ra kirsal ing khaw..
Hramrul lakih, hlun riapri mi, na thlan te lawng..
Ṭongthiamlo in, in rak hmuak..

Na hri rual tla, ka hmuh tikah..
Mitthlam ah na cuang, thinlung sungah..
“Ka nu damlai sehla maw” tin..thu ruatin, mitthli a for.…
 
 Sungkaw kim ih, kan rak lengnak..
Falam, kan ruun innpi ṭhing riapri ten, ka thleng zaan cu
Hnemtu nei lawn, a thupte in ka nguk ciamco ka nu…
 
Nui’ sunlawih ni, a thleng tinten..
Lo ngai a zual, Vanram ihsin..
Hni siamsi ten, in hman pi ve ka beisei, “ka nu”…

 

 

Tuesday, April 22, 2014

NUPA TUAK (By: Piangte)


 
Thuhmaihruai:

Vei tampi cu inn sungsang ih buainak a suak ṭheunak hi, nupa karlak theihthiam aw lo le simngam aw lo ruangah a si ṭheu. Cumi theihthiam aw lo nak lakah a tel vemi pakhat le a thupi zetmi pakhat cu nupa sinak (sex life) pakhat le pakhat nupa kar lak ah zaleng zetin simngam aw lo nak a tel. A bikin USA ih ummi Chin mi, inn sungsang khal ah hivek tampi a thleng rero. Hrekkhat nuncang ziaza ṭhalo hrimhrim ruangah nupa ṭhenaw mi an um vekin, hrekkhat lala cu nupa karlak “sex” hman tlang dan thiamlo le theithiam aw lo ruangah ṭhen aw nak tiang a suakmi tla an um thotho. Himi cahram ih duhsan nak pakhat cu Bible ih Pathian in a thianghlim a timi nupa sinak hi nupa karlak ah hlim le zaleng zetin hmang thiam in, a nunnuam mi inn sungsang le nupa tuak si thei nak ding hi a si.

Tumtahmi:

Ø  Pathian ṭihzah mi le zohṭhimtlak Khristian nupa/innsang sinak ding

Ø  Pathian ih pekmi nupa sinak hmanthiam thei ding

Ø  Bible ih simmi thawn kaihaw in, nupa sinak hmandann ding

Ø  Nupa karlak ṭongkam a thupit zia theihnak ding

Ø  Nupa karlak ih theihthiamaw ṭulmi pawl theihnak ding


Bible in nupa neihaw nak ziang tin in sim?

What does the bible say about marriage?

Bible ih nupa neihaw nak a lang tir duhmi pakhat cu Khrih thawn pumkhat kan sinak a lang tir nak a si. Thusut nak a um ṭheumi cu, nupi in pasal thu a ngai ṭul taktak maw? tih hi a si. Efesa 5: 25-33. Pasal in nupi a duhdawt tikah, pasal ih thungai cu a mah ten duhdawtnak ih rah suahmi pakhat vekin a ra dingmi a si. Mirang ih “submit” tiih, Bible ih a simmi cu veikhat lawng tuah ding siloin, ‘continual attitude’ tuah ringring dingmi kha a kawhhmuh nak a si.

Submission: timi cu ṭihzah upatnak, tlamtlin tirnak. Nupi in Khrih ih kawhhran a duh vek in duhdawtnak a neih ah cun pasal thungai a har nawnlo tinak tluk a si.

Efesa 5:24 ih a sim duhsan mi cu thudik le thilṭha ah lawng pasal thungai ding a ti duhnak a si.

Matthew Henry in,” Nu pawl hi Adam ih hnakruh ih tuahmi an si ih, pasal pawl uk dingah, Adam ih lu in tuahmi le, mipa hnakih niamih um dingah Adam ke ih tuahmi an silo. Bangran ten mipa ih kilveng nakih um ding le duhdawt dingah Pathian in a tuahmi an si” tiah a ti.

Efesa 5;22-33 ih a sim duhbikmi sawn cu; nupi pawl in pasal thungai timi kha, an sinak niamsawn ruangah si loin, Pathian in nupa karlak umdan ding hrimhrim ih a rak tuahcia mi a si. Cuvek thotho in pasal khalin, nupi cu duhdawtnak sangbik thawn duhdawt ding a si ve.

Nupa neihaw nak san ziang a si?

What is the purpose of marriage?

Pathian in nupa neihawnak hmaisabik Sem: 2:18 ih a rak tuah lai ah, nupi cu  bawmtu, hnemtu, rualpi dingah a rak tuahsak mi a si. Mirang in, “fellowship, companionship, mutual help & comfort”.  an ti. Cu lawng siloin, nupa neihaw nak ih a san lala cu inn sungsang dinih, tefa nei ih ci karh zai tir dingah le Pahian ih in pekmi leiram luah dingah khal a si.

2 Cor. 6:14 ah a cang thei cun, zumtu le zumtu neihaw ih Pathian ṭihzahmi fa nei ding in duh sak nak kan hmu thei. Cubakah, sualnak neimi mi pahnih neiaw tikah, Pathian hnenih ap aw lo cun, harsatnak tampi a suah tir ruangah Pathian ih theihpi mi kan si ṭul.

Nupa thianghlim ten neihaw nak ihsin nu le pa sualnak lak ihsin kan thiar fihlim aw thei I Cor7:2. Kiangkap ih nu le pa tukforhnak hiarhal nak ihsin pial in nupa ten hmang a theih. Thufim 18:22; Pathian in nupa neihaw nak cu a thianghlimmi, kan hrangah nomnak le harhdamnak dingih in tuahsak mi a si.

Nupa neihaw nak in Krih ih milai in duhdawtnak khal a lang tir (Thuphuan 19:7-9, 21:1-2).

Kumkhua ṭhenawk lo dingah ziang a Ṭul?
Making marriage last-what is the key?

Nupa ṭhenawlo dingah ‘emotional affair’ timi midang thawn ngaizawng awknak hrial ding hi thupi zet mi a si. Hnaṭuannak le lenglam ih ‘opposite sex’ midang hnenih kan umdan thusim mi pawl, cinri ‘boundaries’ neih tengteng ding a si. Cu lo cun, second  karlak teah, thil si lolo a cang suak thei. Cu lawng si lo in, nupa thu elawk ih thinheng tik khalah, midang hnenah va sim cinglo ding. Himi in, ṭhatlonak sawn a suahpi ṭheu.Mai nupi pasal si lo mi, mithmai peklo ding khal a thupi zet. Vei khat cangsual cun, nupa ṭhenawknak a suak tir thei.

Hrial ṭulmi pawl:

1) Nangmah te lawng, mi pakhat khat ‘opposite sex’ thawn caan hmang hlah. Abikin na uar deuhmi lole a lo uar deuhmi thawn.

2) Na nupi/pasal hnakin midang thawn caan tam sawn va hmang hlah.

3) Nupa karlak thuthup tivek, na nupi/pasal na sim hlanah, midang va sim hlah.

4) Mi ih hmuh ban le theih thei dingin thil tuah ringring aw. A bik in na nupi/pasal kiangah.

5) Nangmah ten na um caanah Bible siar le thlacam nak thawn caan hmang in, Pathian hnenah bawmnak dil aw.

6) Ruahnak thianghlim te nei aw. Si lolo ‘Sikkuyin (fantacize)’ ciamco hlah.

7) Na nupi/pasal thawn nitin, zarhtin, thlatin caan nei tum in, duhdawtnak a hnget thei nak dingah caan hmang tlang thiam ringring dingin zuam aw.

Pathian in nupa cu hmunkhat le pumkhat ih um tlang ding in duh sak..Sem 2:24, Mt. 19:6. Nupa lenglam va uire tumlo ding Thufim 6:25, Suah 20:14, Mt 5:28. Nupa karlak duhdawtnak upat thiam ding… 

Zumtu nupa, ziang vekin nupa sinak hman in siang?
What is a Christian couple allowed to do in sex?


Heb. 13:4 ah Ṭhitawknak cu zokhal in upat hmaizah ding a si. Nupi le pasal cu zumtlak in um veve haiseh. 13:4 Nupi le pasal cu zumtlak in um veve haiseh: timi hi Grik ṭongfang ih leh ahcun, Ihkhun cu thianghlim seh ti a si. Nupa sualnak a tuahtu le ṭang ṭawm sualnak a tuahtu pawl cu thu ṭhennak an tong ding”. tin a sim nan, Bible in nupa neiawmi nupa sinak hmang dan ding le hmanlo dan ding a sim dahlo.

I Cor 7:5 “Caan tawite sung thlacamnak ka duh tiah nan lung a kim tlaang hmasa ti dah lo ahcun khat le khat nan duh hiarnak kha el aw hlah uh. Cu ṭheh hnuah nupa in um sal uh. Cuti a si lole suup awk thei lo ruangah Satan sual thlemnak sungah nan tla pang ding.” Himi ih a sim duhmi cu nupa karlak ziangvek kan tuah khal ah a bikin (sex) nupa sinak kan hmang ding le pahnih ih lungkim tlangmi si ding a kawhhmuh duhmi a si. Pakhat le pakhat duhlo cingin (sex) tuah tir aw ding a si lo vekin, pahnih lungkim in ‘position’ dangdang in tuah ding le khal Bible in a  khamlo.

Bible ih a duhlo mi pawl cu, mi pathum/li le tampi  ‘threesomes, foursomes’ thawn ‘sex’ hman tlang, nupa lungkim in midang nupi/pasal thawn um tlang ‘uire’,  lawng fangkheh zuk zoh “pornography”  tvp (Gal.5:19, Efe 5:3, colo3:5 I Thes 4:3, I Jn 2:16). Hi pawl siarlo cu, nupa ten lungkimnak neih tlang dandan in ‘sex’ hmang thei tinak a si.

Bible in ‘oral sex’ pawi a ti maw?
What does the Bible say about oral sex?

“Oral Sex” timi cu Lai ṭong in simfang bupbi ding a harsa. Asinan, sanman deuh nupa in cu theih ṭheh mi a si. A tawi zawng in kan sim a si le nu le pa zahmawh lole kan taksa ih a hiar nak pawl kaa hmang in nupa sinak hman dan a si ti sehla tampi a sual lo ding. Mipa in nunau hrangih tuahmi cu ‘cunnilingus’, an ti ih,  nu in mipa a tuah sakmi cu ‘fellatio’, tin an ko. Hi pawl hi, Bible ah hmuh ding an umlo.

Thusutnak pahnih a um ṭheumi cu:

1) Nupa neihaw hlanih ‘oral sex’ tuah a sual maw?

2) Nupa si hnuih tuah teh a sual maw?
 

Bible in cu fiangzet in a sim mi a umlo nan, Bible hmangin simfiang theimi cu a um.

Number pakhatnak hi a bikin tulai mino pawl ih sut mi ah a tel mi a si.’Sex’ ngaingai a si lo, nau pai theilo, natnak suanaw theilo..tvp. ih tuah a thiang ko lo maw tih hi an thusut nak bik cu a si. Bible in cu: Efe5:3 ah fiangten a sim mi cu “Pathian minung nan si ruangah nupa sualnak, zoh mawi loih nunnak le hamṭamnak pawl cu nan lakah a rel hman rel nawn hlah uh” ti a si ih, simfiang ṭul lo in, a fiang zet. Bible ih ‘immorality’ thianghlimlo a timi cu I Cor 7:2  ah hitin a um “Asinain nupa sualnak a tam ruangah mipa in amah ih nupi lawng nei sehla, nunau khal in amah ih pasal lawng nei seh.” Ṭong dang lam deuhin kan sim a si le, nupa karlak silo in, lenglam ih nupa sinak va hmang mi ‘any form of sexual contact outside of marriage’ a ti duhnak san  a si. Bible in ‘sex’ cu nupa neihaw mi hrangah a ti. Curuangah;

1) cu sual cikhat a si.

2) Nupa si hnu ih ‘oral sex’ hmang teh sual a si maw? timi hi zumtu nupa ih an sut tamzetmi a si. Bible in fiangfai ten a simlo nan, nupa pahnih lungkimnak le nuam tih zawng a si ah cun, Bible in cu sual a tinak a um lo. Nupa ten lungkim ih tuah ding kha a thupi mi cu a si. 

TIKCU CAAN HMAN DAAN
BALANCING WORK, PERSONAL LIFE & FAMILY

Nupa karlak ah a thupi zetmi thotho mi cu, caan hman dan hi a si. Zarhkhat nazi 168 um mi sungah ziang tin caan na hmang? Hnaṭuannak ah nazi paziat na caan na hmang ih, mahhrang ṭhansonak (zirnak, casiar) ah teh ziangtin caan na hmang. Cubakah mahhrang ṭulmi (ei,in, ih) caan, sungkua/nupa le rualpi thawn teh ziang tluk caan na hmang  ti mi le Thlarau hrang (biaknak lam) le mah tuahduhmi ‘fun’ hrang ah siseh, senpi hrang ‘Community’ hrang pawl ah ziang tluk in caan na pek timi zohsal aw ringring ding a thupi zet. Himi pawl zoh sal in, nupa karlak duhdawtnak hnget sinsin dingah;

1) Khuimi zawn ah caan na pe tam ṭul?

2) Khuimi zawn ah caan na pe mal ṭul?

3) Ziangmi si thleng a ṭul na tim pawl hi a ṭul dan vekin na tuah thiam a si le tampi nupa karlak ah ṭhathnemnak a lo pe ding.

Zumtu nupa, Sex ziangtin kan hmang ding ih ziangtin thazang kan pek aw ding?


       Nupa karalak ah sex cu a thupibik lonan, a thupimi lakah pakhat a si.

       Pakhat sangsang ih paihlo cingin sex hman tum lo ding.

       Pasal kha ‘robot’ a silo ti theihthiam ding.

       Pakhat lawng khawpkham ten ṭheh ih pakhat ṭheh manlo tivek umlo dingin ralring thiam ding.

       Nupi khal pasal khal a nuam kan tinak zawn le a nuam kan tinak theihthiamsak aw ding.

       Sex hman laiah, nupa karlak ah zalen zetin hman ding. Hmaisong aw lo ding.

       Veikhat veihnih cu rinlo paral ah pahnih lungkim in, tuah tlang thiam ding.

       Pathian in thupi zetih in tuah vekin, kan nupa in mi thupi kan si.

       Thil rak tuahsual zomi pawlah, thinlung ret ringringlo in, thil tuahfuhmi ah thinlung retin, hmailam thlir in, feh thiam ding.

       Miih in lawmnak hngaklo in, kanmah ten kan lawmaw thiamin thazang pek aw thiam ding.

       Kan tuahmi thil hmuahhmuah in rah a nei ih, fa le, miphun hrangah rahṭha rah thei dingin, nitin Pathian ṭhihzah in kan nung ding.

       Pathian ih saduhthah ih tuanmi kan si ih, thil ziang hmuahhmuah pahtlang theinak huham thawn in thuam.

       Pathian in cemtheilomi duhdawtnak thawn in duhdawt

       Ṭihphannak neiin kan umlo ding

       Cuti menin kan thin a hengdahlo ding

       Mi kan duhdawtih, mi bawm nuam kan ti

       Pathian kan zumih, zianghman kan phanglo

       Kan lungkim tawkih, kan thin har lo

       Pathian in kan ṭulsammi in pek ṭheh
 

Zohṭhimmi pawl:


1)      Time Management 101                                                        By: Dr. Jacqualyn Green

2)      Love Your Life (Living Happy, Healthy & Whole)           By: Victoria  Osteen

3)      Power Thoughts                                                                  By: Joyce Meyer

4)      The 5 Love Languages (The secret to Love That Lasts)   By: Dr. Gary Chapman

5)      www.gotquestions.org

 

Friday, April 11, 2014

Kum Laifang Harsatnak (Midlife Crisis) By: Piangte



No lai caan, duhmi hrangah
Van par arsi, la thla ngam le,
Tipi thuanthum ih, rulhreng that ngam in,
Duhmi hrangah, paralṭha bik…

Kum a hung ṭhang, miphun hrangah
Nunnak thap in, zalennak hrang
Hehchet tiah, rampi linglet ko
Thleng danglam tum in….

Kum 25 hnu, fimthiamnak ah,
Sangbik thleng ngam in,
Leilung tlun ih, fimbik vek le,
Ziangkim thei ṭheh vek bang….

Kum 30 luan cun, biaknak lamah,
Teimak suah in, ṭan lak a cu..
Rianmi taktak Pathian maw milai
Thleidang thiam lo in…
 
40 lam cun, dunglam thlirin…
A liammi caan ih,
Sambau nak hmuah zirnak hmangin,
Hmailam caan hrang, ṭan lak dingin, …

50 kim hnu, vun ti dingah,
Kim hrih silo, Pathian zarih,
Kim leh tikah, Ziang bang kei maw?
Tin ruat rero in…………………

 

 

Thursday, April 10, 2014

FALAM (By: Piangte)


Mifim, mithiam, miralṭha suahkehnak Falam,
Hlanlai Laitlang khawlipi Falam
Mikhual, khualtlawng nuam tinak Falam
Zato (Siizung) le tlawng ṭhabik rak um dahnak Falam…

Lengdawh, valṭha tla, nuam tinak Falam
Vairang, kawl mimang pawl, nuam tinak hmun Falam
Lehpan nak ih hminthang Falam
Awnmawi khawvel khalih duailo Falam….

Thlarau lam ih lamzin sialtu Falam
A net nakah, kawhhran siarcawk lo a pung a zai
Lungput fate sin le hnam tenau bang,
Ka ta, ka kawhhran, ka hnam ti celcel in..…

Falam na rak si dahnak pawl an mawi tuk nan,
Santhar san ah, cumi, khami tih ding a ziam cuahco
Tih ding, hmuh ding um sun khal le,
Cawisang hnakin, relsiat a tam….

Falam, felnak, mawinak le ṭhatnak hmuah,
A tu ah cun, khawrawp tin “title” na co
Khawrawp sawh cu tuah ṭhat a theih
Kan thinlung rawp tuahṭhat ding ni ka hngakhlap ee..