Inn Lam Pan In (Toward Home) By: Piangte



2013 kum cu ka hrangah kum danglam zet leh lungawinak a si. Ziangah tile kan ram (Burma) kumpi cu tthatlam a pan vivo lawng siloin, zalenzet in 1988 rambuai ruangih ramdang ih vakvaimi tlawngta siseh, ramkhel lam ttuantu pawl siseh, ramsungah zalenzet in tlun le feh a sian ruangah a si. Keikhal cu lungawi aipuang zetin kumpi 25 sung October 5, 1988 ihsin ka sianglo cingih ka fehsan le ka suahsanmi ka suahkehnak khua le ram ka ngai emem mi Falam lam ih tlung thei ding le ka duhdawtzetmi, ramleng ka um lai ih in tansantu ka nu le ka pa le ka u, Biak Hlei Thang thlan pawl hal phah dingin tumtahnak nei in tlun lanta thei ding dinghmu si lo hman sehla, a tlawn tal va tlawng ding in timlam nak ka nei ve.

1988 ih Falam ka suahsan laiah, tuhnu kum 25 lenglo ah lawng Falam ka kirsal thei ding timi karak thei banglo nasa. Asinan, a tu ah, a liamzomi ka hei thlirsal ih, mizan tihni vek ah an cang. Kum le tikcu can hi hlanlai hnakin an liam cak cuang a bang ka ti rero. Tlun ding cu ka thin a phu dupdo nasa. Lungawinak le riahsianak thawn a rawi aw celcel. Falam ah cu, ka suahsempi ngaingai an um nawnlo. Kan sungkua ih kan rak nuambiknak le kan tthanliannak innpi le ka pai thlan le ka pi thlan lawng an tang. Ka nu le ka upa ih thlan cu Rangoon ah a um. Ka suahpi unau tam sawn cu USA ah an um ih, ka u nu Dr. Hrin Nei Thiam (Thiamte) leh ka upa Van Lal Sak te sung lawng Nyipidaw ah khawsa in an um.

Visa ka ngah veten, vanzam ticket cu a man awlbik hawl in ka lei lohli. Ka lei hnu reilo ah, ka u nu Thiamte le Warsaw, Poland ramah kawlram kumpi aiawhih conference kai ding a si ih, Rangoon ka thleng ni ah a rak kirsal thei ding lawng a si ve ngel cel. U Thiamte cu a tlunih minister ih fial bangin a ttul tinten ram lengah meeting le conference kai ringring a si ttheu. Hmuaktu teh ka nei pei maw tiah, ka thin cu a nuamlo zet. Pa Dar Ro Thang (Akhuai) in keimah karak lo hmuak ding in ti ih, ka lungawi zet. U Khuang te nupa (Pa S. Rual Than Khum ih nu le pa) khalin, ziangkim a ttulmi kan lo tuahsak ttheh ding in ti ih, ka hna ngam zet sal. Feh ding ni cu a nai cuahco. Ka feh nak ding nithum, li hrawng a duh cun, zaan khalah ka itthat ttha thei nawnlo. Mit seng riairiai in sunah um a ttul ttheu.

Kum 25 hnu ka veikhat tlunsalnak ding a si tikah, ziang tin ka feel ti keimah le keimah ka theiaw lo. Ca ih fiangzetih ngan ding ka harsat aw zet. Ka suah ding ni November 22 zingpit teah, ka nufa zaten Indianapolis international airport ah cu in rak thlah ve. Delta vanzam sung ah a mawi tawk kan um hnuah, vanzam tthatlonak a um ih, a thaisun ah feh dingin, in tthawnsak lala. Ka thin a heng zet. A thai zing cu tluangten ka feh suak sal. Sinan Thailand lam ah remcan lonak a um lala, ih ticket dang lei in ka khawsak lala. Rangoon airport ih in rak hmuaktu pawl tla cu an rak tlung man ttheh. Ziangah tile vanzam dangin ka feh sal ruangah a si. U Thiamte ka phone sal ih, mi 8 rual lai nih in rak hmuak sal. Ka khualtlawn ka va tluang lo ve ka ti rero.

Rangoon ah nuam zet in Pu Akhuai te inn ah ka cam. U Khuang khal in ka feh duh naknak ah an mawttaw driver pa thawn in vakpi. Lungawithu simcawklo an parah ka nei. Rangoon ih a um mi, CAM Pu No Than Kap le MP a um sun Zung Hlei Thang le Pu pawl tla thawn tawngaw theinak ICA hmin in Pu Ni Lian thawn kan nei thei. Cuticun U Thiamte Thailand ihsin meeting a rak tlungih, Nay Pyi Daw lam ah Pu Akhuai ih mawttaw thawn kan lan vivo. Pu Akhuai parah lungawinak sim cawklo ka nei.

Nay Pyi Daw cu lamzin a kau in, a fai zet. Asinan, mawttaw le minung suakvak hmuh ding an um cuca lo. Nay Pyi Daw a tuah tthatmi paisa pawl cu state tthanso hrihlo mi pawl hrangah hmang sawn sehla, a va ttha dingve ka ti rero. Nay Pyi Daw cu video le zukih ka hmuhmi North Korea ih khawpi Pyongyang thawn ka tahtthim. In tthattha le lamzin tthattha an um nan, mipi a hmangtu ding an um lo tluk a si. Nay Pyi Daw khawpi ah ni hnih lai can hmang hnuah, U Thiam te ih hmanmi mawttaw thawn Laitlang lam pan in kan so vivo. Monywa kan thleng tiang cu lamzin a zia um zet. Monywa malte kan lan ihsin, “Yagyi Lan” an timi kan thleng cu, “Discovery channel” ih ka hmu ttheumi lamzin vek an si. A se tuk, a khu fawn, a suk a so fawn. Zin siat dan cu simthiam a harsa. Thilmak ka timi pakhat ah a tel. Cubakah U Thiamte cu khua kan pal mi tete ah an zung ‘Meteorology & Hydrology” zung pawl a vehvai vivo ih, can tampi a heu. Kalaymyo in Khuangli Zirsang Pawlkom in sunglawi zetin, vok pakhat that in le sunglawi, cawimawi nak thawn kan unau in in rak hmuak. A zan khal riahbuk tthazet ah in riak tir. An parah lungawithu sim cawklo ka nei.

A thaizing December 4 zing khal dawr pakhat ah Sim Dihai Pawlpi in breakfast thawzet eipitnak in nei pi. Sun hnu cu Haikhawl ih um mi ka ni neihsun, mit khua hmu thei nawnlo mi le sungkhat dangdang kan va vehvai thei. Himi lamzin ah khua tampi ka hmu phah ih, hivek khawte ih rak um dah tete USA thleng zo pawl ka hmu tikah, Pathian tthatzia ka thei suak vivo. Zanlam Tahan kan thleng veten, ka pai te khua, Khumhmun pawl in, vok thawn khawmpinak, sunglawihnak peknak le rawleitlangnak kan unau za in in neipi lala. Lungawithu sim thiam a har. U Thiamte cu a ttap rori.

December 5 ah ka ngai emem mi ka suahsemnak Falam lam pan in kan feh vivo. Falam kan thleng zanah ka pai naupa ih fapa Pa Lai Lian Mang in meiheh pakhat thah in in rak hmuak lala. Ka pai thlan khal khawplo cing ten, ka hal thei. U Thiamte thawn ttapphah in, ka pa tin kan ko rero nan, caan a tlai ttheh zo. A zan khal mileng tampi nei in, ka pa ih in tanta mi innpi ah um in, can kan hmang. Inn leng lam veranda ah ka va suakih, ka lungzur in, le hlanlai sungkim tei’ kan um lai mitthlam ah cuangin, zohman hmuhlo ah ka ttap, ka nguk. December 6 a thlengih Hakha lam panin, kan feh lala. Hakha khawpi cu mi ih relnak ah Falam thawn an tan aw tuk an ti rero ih, ka hrangah cun, an tanaw ciamco nak ka hmulo. Ka suahsemnak khua, Falam khal amah tawkin a rak tthanso ve emem in kei cun ka hmu.

Zaanlam ah kan rak tlunsal ih, Falam ih Sim Pawlpi in vok that in rawl eipih nak in tuah sak. Lungawi tuk nakah lung a zur thei. December 7 cu zingpit ten ka rualpi Thet Naing in bike thawn in phur ih, Canbary tlawng lam tiang ka va feh ngah ih ka lungawi zet. Cuhnu ah vankau lam ah, mawttaw in keimah ten ka feh lala. 1988 ih Falam ka suahsan ni ka mang ruahro. Thinlung ah ca ih ngan ttheh theilo mi tuarnak a hung suak. Khawplo zet in, vankau zato ihsin khua le ram ka cuan hnuah, khawsung lam pan in, kan kir sal. Tikcu a kim ih, Kalemyo lam pan in kan feh sal.

Tlunlam cu “Yagyi Lan” khal zanah kan feh ih, kan rat lam hnakin cu a zia um nasa. Tluangten Pathian zarah Nay Pyi Daw khal tuante ah kan thleng thei sal. Tikcu a um lo ruangah December 9 zing ah Rangoon lam ah bus thawn ka feh sal ih, a zanlam ah Pu Akhuai mawttaw in Chawngtha lam ah CBA, NA meeting kai ding in, Rangoon ih kan mirisan mi pawl lakih telmi Pu Maung Bah, Pu Than Piang le mino lakih, rinsantlak zetmi le international level ih hnattuan thei kan neih sun Rev Ttial Dum fapa Thawngpi pawl thawn thu nuam relin, zinglam nazi 2 hrawngah Chawngtha cu kan thleng thei. CBA, NA meeting cu zanhnih le nikhat sung tuah a si ih, mipum 78 lai Lairawn, Laitlang, Rangoon le USA ihsin an ra suak khawm thei. Thu le hla relmi a ttha zet.

Ramsung ramleng cak sinsin in kan ttuantlang thei vivo nak dingih tuahmi conference pi a si. Hmailam hrangah ruahsannak tampi a um. Rangoon in USA ka tlun ding ni ah ka duhdawtzetmi ka nu le ka u (Biak Hlei Thang) thlan khal diriamzet lo hman sehla, ka va hal thei ta. Ka tlun a tlai tuk ka nu le ka pa in ngaithiam uh tibak sim ding dang ka neilo. Tuttum ka suhsemnak khua ka tlun sal nak ih, ka hmuhsuakmi cu; kan ram te hi ram nuam le ram ttha a rak si ko ti ka hmu suak. Ka hmai ih a rak fehzo tu pawl in, kan ram tthatlonak le tlaksamnak lawnglawng tam deuh an sim ttheu ih, cumi dinhmun in, ka fehih ka va hmu tikah, ruahnak hnakin kan ram te a rak tthanso sawn in kei cun ka hmu. Cumi tthansonak ih a telmi pawl cu;

1) Mipi an tlanleng dan a zalen zet
2) Zalenzet in ca an suah, an ngan thei
3) Lamzin ttha le Innttha lo ttha tampi a karh
4) Khaw khat le khawkhat pehzawmaw nak tampi a rak thanso
5) Laitlang khaw tin deuh thaw bike a feh, a thleng thei
6) Cell phone duhduh in zalen zetin mipi in an hmang thei
7) Ei le in ah kawl ralkap san hnakin tampi an zia um in ka hmu….

Cumi rualrual in riahsiaza ka hmu suakmi pawl tla cu;

1) Mino tete zu ih nungnak liammi an tamtuk
2) Rualpi mi tthattha zu lo ih um thei nawnlo an tam vivo
3) Mino cathiam tampi ttuan/tuah ding an neilo
4) Dann le dun ngaingai tthaten mipi in an thlun thei hrihlo
5) Kumpi khalin, dann le dun hngetkhoh zetin a tuah suak thei hrihlo mi a um
6) Meisa a ttha tawk hrihlo
7) Milian le mi farah thlauaw nak a tumtuk lai Mipi thinlung put tampi thlengaw a ttul lai….

Tuttum ka tlun cu keimah tawk te ah ka diriam zet. Rualpi pawl in ziangtin kan ram na hmu tin in sut tikah, “Aw, kei cu nuam ka ti tuk. A rak tthanso zet. Tthanso lo nak tete khal cu a um konan, ka ngainak le ka hmuhlonak a rei tuk tikah, ka hrangah cun, thil thar deuh hlir an siih, a rak tthanso zet in ka hmu. Pathian in caanttha in pek le, um lang dingin karak tlung leh ding” tin ka sim hai. Cucu ka tum taktak mi tla a si. Ramleng suak u le nau zaten, kan ram, kan miphun in a lo ngai, a lo ttul, ni khatkhta ah tlung tlang uh si.