Thursday, December 13, 2018

Ram 3 Nakih Khawmpi Kan Tuah Dan Thlirsalnak

Laimi pawl hi, khawmpi uar zet le hmang hlunghlai ti zettu kan si. Laitlang lam le Kawlram lamih kan rak hman ṭheu tikah, a tlangpiin, mikhual pawl rawl dar a si tlangpi. Cucu keimah theih ban tawk le hmuh ban tawkah a san pathum a um…

1)    Hmunkhat ih miburpi ih rawlei khawmih thunuam relkhawm phah hi nuam kan ti.
2)    Laimi cu rethei tete kan tam tikah, khawm zoh phahih sa ei hi man hla kan ti.
3)    Abikin Laimi pawl kan khuasak nakah, ei le in daar awklo cun, rawl va hlam le va ei ciamconak ding hmun le dawr tivek harsatnak a um.

Cucu Laitlang lam le Kawlram dinhmun ka hmuh le ka theih ban tawk a si. A dik ṭhehlo tla si men thei. San dan tla tampi um lai ko ding.
Pathian zangfahnak in ramthumnak North America, Europe le Australia tivek ah Laimi tampi kan thleng rero zo. Hivek ram ṭhanso zetnak khalah, Laimi kawhhran umnak ram ahcun khawmpi hi kum hnih veikhat, kumthum veikhat tivekin neih a si tlangpi. USA dinhmun ka theih ban tawkah, zovek kawhhran khal khawmpi neih tikah, nihnih/thum sung cu inntek in rawl dar a si.

Mipum tamtuk lo hrang ahcun, a poi ciamconak a umlo men thei. Sinan, Association tumpipi, mipum a thawng telih khawm zawhtu ummi hrang ahcun, phurrit zet pakhat a si. Cubakah, kawhhran fate deuh pawl tla cun, khual dar duh kohkoh hmanah, khawmpi dar theilo dinhmun ih um an tampi. Ka sim duhmi sawn cu, khawmpi kan tuah kha tutiang ahcun thilṭha si ko. Asinan, inntek ih rawl dar ṭheh timi hi, hmang nawnlo thiam vivo sehla, zapi hrangah a zangkhai zet ding ka zum.

Curuangah;

1)    Ram 3 nak ih um hrangah cun, khawmpi tuah caan ah professional zetin, ei le in dar aiah, convention hall ṭhaṭha san lawlawin, mikhual le inntek khal mah ten rawl tumaw cio men sehla. Duh le breakfast le tidai tivek fang lawng inntek in ṭuanvo la sehla, cutin ṭhangso lam kan pan vivo sawn pei maw ti hi ruat a cu zet zo.
2)    Culole sum burkhawmmi bangawin, convention tuahnak ah rawl telin order lawlaw sehla, inntek khal zianghman buai ṭulloin khawmpi ah tel thei ding.

Khawmpi neih tinten Lailam style ih rawl dar awk ringring hi, hilam ih suakmi le ṭhanglianmi cu sim hrihlo, kum rei deuh rak umzotu hrangah cun, duhthla a la nawnlo lawng siloin, san a man nawnlo. A ṭul tuk ciamcomi khal a si lemlo. Tusun ih, Biaknak lamih hruaitu pawl an upa vivoih, an cawlh cun, kan fa le san thleng hlanah, khawmpi tivek an tuah paih nawnlo ding a phan um riangri.


Culawng siloin, Christmas le kumthar le mipi sawmih tuahmi puai kan tuah tinten, sa talh fekfek, ti celcel in biakinn ah rawlsuang celcel tivek tete hi nuam teten kan cawl vivo a cu thlang maw ti hi ruah a cu zet zo. Hivek tete kan tuahmi in, tuhnu kum 20, 30 ih kan biakinn le kan community luahtu ding fa le pawl lamzin dangih an palnak ding sawn a silo ding kha thupi zet a si.

Monday, November 5, 2018

Pathian Biak Timi?


Leitlunih larzet, Pathian hlasak music band, Casting Crowns hotubik le hlasakthiam Mark Hall cun "Pathianbiak (worship) kan timi cu; zarhkhat sung mah duh dandan in nung ih, Zarhpi ni ah biakinn ah hnipuan mawi zet thawn, projector ih kapmi screen parih, nganciami cafang pawl sak le siar men kha a silo. Kol 3:17 vekin ziang tik can khalah, ziangvek kan tuah khalah Pathian hmin sunlawinak dingah a si" a ti.

Cubakah, "Lovesong sak thuhla khalah, lovesong sak kha sual a si tinak sisawn loin, zumtu hrangah cun Pathian thangtthatnak hla sakah Pathian hmin a sunglawi ih Pathian a lungawi sawn ti a fiang sawnmi kha tuah a ttha sawn. Jesuh a lungawi in a hni siamsi ti ka thei. Cumi in Amah thangtthat duhnak a karh tir sinsin" a ti.

"Pathian kan thangtthat timi cu leitlun lennak le nun nomnak thawn zianghman a pehpar awlo. Kan nunnak sanbik sawn cu Pathian sunparnak hi ziangkim kan tuahmi ah lang tir ding sawn a si" a ti bet.

Pathian thangtthat nak taktak timi cu lenglam hmuh theih mi in siloin, sunglam ih rak put suak sawnmi a si.

Judas Iscariot Aiawhtu 12th Nak Dungthluntu Zo Si?




Tirhthlah sungah Judah Iscariot aiawhtu dingah Jesuh dungthluntu pawl thla an cam ciamco tikah, mi pahnih hril ding ummi sungin, Matthias timipa cu, camcawhfung zuknak in an hril. Himi thu ah, Bible lam thiam pawlin, “Camcawhfung zuk tivek cu Thlarau Thianghlim hnaṭuan a silo, minung lamih thinlung rang tuk thu le mah duhnak in tuah men mi a si” tin a titu an um. Cubakah Matthias ih thuhla khal, a langnak bungcang dang a um nawnlo.

“Pathian in dungthluntu 12th nak a hril taktakmi le Jesuh rori ih a kohmi taktak cu Saul tiih rak theihmi Paul a si” tin Bible thiam hrekkhat cun an zum. Bible ah Matthias cu Pathian duhlo zawngin an hril ti ngan in a umlo nan, Pathian ih kohmi taktak hnakin minung lamih duhsak, manhlap tuk nak ruangih hril ngahmi a si tin khal an ti. Paul cun, Jesuh dungthluntubik vekin ca a ngan tikah “Paul, Jesuh Khrih ih siahhlawh, tirhthlah si dingih kohmi (minung hnen ihsin tirhthlah silo, minung ih tirhthlah khal silo, Jesuh Khrih le Amah thihnak ihisn a kaithotu Pa Pathian ih tirhthlah sawn) tin a ngan ṭheu.

Thuphuan 21:14 ih Vanram, lungphun 12 parih Tuufano ih tirhthlah 12 hmin nganmi ah “Matthias” maw “Paul” hmin a si sawn pei ti hi Bible lam thiam pawl cun, an ngaihtuah zetmi a si. Ziang khal va si sehla, Matthias khal Pathian thusim ruangah marta in thah a tuarih, Paul khal marta in a thi ve. Zo hmin ngan in a um ti theih ding cun, vanram thlen tikah lawng kan theithei ding.

Himi thuanthu ih zir dingih ka hmumi cu, minung lam le tisa lam ih kan duh tuknakin, vei tampi cu Pathian duhdaan a siko tin ṭan lakin kan tuah ṭheu. Cu tiih kan tuahmi cu, Pathian thu thawn kaih aw dingin lamzin kan mah ten kan hawl bet lala ṭheu. Bawipa in A caan a kim a ticun, Pathian sawnin, zo hmanih hril le hawl ciamco ṭulloin, Paul a tirhthlah si dingah a hril vukvi men. Tirhthlah 12th nak ciah a va silo khal le, Amah Jesuh roriih kohmipa Paul cu, tirhthlah ropi maksakbik ah a cang ta riai.

Wednesday, October 31, 2018

Zumtu & Halloween?


Halloween cu USA ramih commercial holiday ah larbik 2 nak a si.  Americans mipi in kumtin $5 billion dollars cu Halloween hrangah an hmang tlangpi. Cubakah USA ahcun kumkhat sungih “candy” an zuarngahmi ih ṭhenli ṭhenkhat cu Halloween can ah an zuar ngah caan khal a si.

Ziang ruangah himi October 31 hi an uar ciamco? Bible in teh  a simmi um maw? Halloween ih tel ve hi a sual maw lole “candy” einak puai men si maw? Zumtu in teh  kan tuah ve dingmi a si maw?

Bible le Halloween?

Halloween cu nitlaknak ram “western custom” ih nunphung pakhat a si. Bible ah direct ih nganmi a umlo. Sinan Bible thawn a kaihaw maw tih cu zohṭhim ding tampi a um.  Halloween ziang a si ti hi theih hmaisabik a ṭul.

Ziangsi Halloween timi?

Halloween timi a san taktak cu “All Hallows Day (or All Saint’s Day)” ´’mithianghlim pawlih ni ‘ tinak a si ih,  November 1 ih rak tuahmi a si. Halloween tin a rak cannak cu Mirang ih “Allhalloween, All Hallows’ timi an komkhawmmi a si. Cucu October 31 zanlamah “Evening and All Saint’s Eve” tin an tuah ṭheu. Asinan nehhnu vivo ah Halloween cu candy dil zan, trick-or-treating, pumpkins, mithla “ghosts” and mithi, thlarausual tivek pawl thawn nuamnak  zan ah a rak cang.

Zumtu in Halloween kan hmang ding maw?

Philippians 4:8 , “Thunetnak ah, ka u le ka nau pawl, a ṭhami, porhtlak a si mi, a taktak a si mi, upat tlak a si mi, a dikmi, a thianghlimmi, duhnungza a si mi le hminṭhatnak a petu thil pawl thawn nan thinlung cu khatter uh.”  tin in ti.  Cuti sile Halloween hi Pathian duh zawng daihnak, zalennak le rundamnak hrang a si maw lole nuamnak men ṭihnung zawngih puai tuahnak sawn a si?

Cubakah Bible  “witchcraft, witches, sorcery” dawi, khawsia, khuavang tivek hrimhrim Pathian duhzawng a si lozia hmuh theih a si. Leviticus 20:27 “Mipa siseh, nunau siseh, thimi thlarau a kotu pol le dawi thiam pawl cu lungto in den that an si pei; hibangtuk a tuahtu cu amah ih sual ruangah a thi a si,” tiah a ti. Deuteronomy 18:9-13 khalah, “Bawipa nan Pathian ih a lo pek dingmi ram nan thlen tikah cutawkih a rak um ciami miphun pawlih fihnungza umtlan daan pawl cu thlun hlah uh. Biakṭheng parih meisa ah nan faale pawl cu thawinakah pe ve hlah uh; nan minung pawl lakah tinzohthiam siseh, dawithiam siseh, aizingthiam siseh, pol siseh,  miham thiam siseh, mitkher thiam siseh, mithi kawh thiam siseh, cupawl a tuahtu zohman um hlah haiseh. Cubangtuk fihnungza thil a tuahtu pawl cu Bawipa nan Pathian huatmi an si; curuangah a si hmaiih nan nor deuhdeuh tikah hi miphun pawl a dawisuahnak cu!  Bawipa nan Pathian ih rintlak taktak si dingin um uh.”  

Halloween tel ve a poi maw?

 Ephesians 5:11-12, “Milai ih tuah ṭheumi santlai lo thil le khawthim sung thil pawl cu a dai in dai hlah uh. Cubangtuk thil pawl cu tleunak ah thlenpi sawn uh. Thim sungah a thlithup ih tuahmi thil pawl cu ningzakza an si; a ṭong hman ṭong ngam ding an si lo.  (2 Corinthians 6:17)Cule Bawipa in:“Annih pawl tlansan uhla, an hnen ihsin ṭhen aw uh. A thiang lomi cu a dai in dai hlah uh; Cutin ka lo cohlang hai ding. “
Bible ih Pathian duh zawng tuah ding in simmi cu  Exodus 22:18; Leviticus 19:31; 20:6, 27,. Acts 8:9-24, Acts 13:6-11 le Acts 19:19) pawl khalah siar a theih.

Cuti sile Halloween cu zumtu pawlin kan hmang lo ding maw? Kan fa le nauhak tete  princess , cowboy le super hero pawl vekin hnipuan an hruk ih candy an dil a sual maw? Sual lo. Sile ziangmi si kan hrial ding mi a um maw? Um lawlaw!  Nu le pa pawl in fa le nauhak pawl candy dil an feh ding le setan ih thlemnak telmi party nak le ṭihnung (satanic character) tivek telmi hnipuan hruklo ding a thupi zia sim ding. Thil fate tak teten setan a cangvai ṭheu.  Zumtu pawl hivekih tel a duhmi cun Philippians 1:27 thawn a kaih aw maw ti check aw ta seh.

Hivek caan ah kawhhran hrekkhat cu Pathian thu ca “tracts” tete ,  Halloween candy thawn an zem ve ṭheu. Ziang khal sile zumtu cun Romans 14 in sim vekin, kan tuahmi ah Pathian hmin a sunglawi maw timi zoṭhim in ziangkim tuah sawn ding kan si.

(PS. Mirang article dangdang ta lakkhawmmi a si)

Saturday, October 27, 2018

Mark Hall



Leitlun ih theihlar zetmi “Casting Crowns” timi Christian Contemporary Music Band ih Vocalist Mark Hall hi, (keimah thawn khukhri, thla thum lawngih upa) mirang ṭongih “dyslexia” (a learning disorder marked by a severe difficulty in recognizing and understanding written language, leading to spelling and writing problems. It is not caused by low intelligence or brain damage) timi ca felfai tem siarthiamlonak natnak neitu a si.

Kum 20 a si ah, Pathian ih kohnak aw thei in Bible tlawngkai a thok. Bible tlawng a kai ih, nikhat cu, test an tuah. Zianghman ngan ding a theilo ih, zianghman nganloin, test cu a tuah ve tawp. “Music lam tiah, cord 4 lawng ka theih sunmi a umih, zianghman thiammi a rak neilo” tiah a ti. setan in nasa zetin, a rak bum tum reroih, thanau dingin, “zianghman, na thiamlo, na tuah theilo ding, na hlawhtling lo ding” tin a rak bum tum rero ṭheu. Caan tampi cu mitthli tlak le thanau in a rak um. Nupi note nei pek, Bible tlawng kai phah thawn, thinlung, taksa, thlarau lamah hrasatnak tampi a rak tong tiin “Life Stories” timi a cabu ah a ngan.

Sinan,minung lam ih cang theilo timi dinhmun pawl pahtlangin, Pathian rinsan in ke a kar tikah, an music band “Casting Crowns” cu leitlun ih theihlarbikmi le “Grammy” cawimawinak tiang cobangmi ah amah hruainak zarah an rak cang thei. Amah Mark khal Eagle’s Landing First Baptist Church, McDonough, GA, USA  ah hlawhtling zetmi youth pastor a ṭuan.

Gospel hlasaktu hlawhtling zetmi a si vekin a sim uar zetmi cu, “Ziangmi si tuah ding ṭha a si timi kan theih a thupi zet tin a retih, zianghla kan ngai, ziangmi TV/ show/movies kan zoh timi pawl le ziangkim hi an thupi zet” tin pomtu a si. A sim betmi cu minung cu thlaurau thawn a nungmi kan siih, kan nunnak ih kan tonmi hmuahhmuah hi a thupi in san an nei tin a sim (Filipi 4:8).

A tawi zangin, Mark Hall hi, mi pangai hnakih, tlamtling lole, thiamlo (Below average person) a rak si. Sinan, Pathian kohnak felfai ten a theiih, setan ih thanaunak dingih a thlem tinten Pathian rinsanin, teimak suahin ṭan a laknak parah Pathian in tlausuah pe in, tusun niah, leilungtlunpi ih theihmi mino Pastor le hlawhtling zetmi gospel hlasak thiam a rak can theinak a si. A sim uar zetmi pakhat cu “Ziangkim hi Pathian ih tuahmi an siih, Pathian hrangah an si” tih hi a si.

Kan tlamtlinlo nak le kan tlaksamnak sawn ah Pathian in hlawhtlin/tlamtlingnak in pe ṭheu!

Wednesday, October 24, 2018

Kawhhran Sungih Aungbali/lucky tickets (raffles) Hmangih Sumhawl A Sual Maw?


Kawhhran tampi ah, lucky ticket tiih kan theitlangpi bikmi paisa malte in ticket lei ih thil man tampipi ngah dingih sumpai hawl hi tuah a si ṭheu. Zumtu hrekkhat cun, hivekih kawhhran sungih sumpai hawl hi Bible thawn a kaihawlo tin a duhlotu an um ve.
    A duhlotu pawlih an simbikmi cu, hivek tuahnak ihsin, sumpai malte in, thil mankhung zet ngah duhnak le duhhamnak a suaktir thei ti a si. Cubakah, hivek tuahnak ihsin, thil dangdang “gambler mentality” timi olten (shortcut) milian siduhnak lungput a suaktir an ti.
   An duhlonak pakhat lala cu hivekih kawhhran ih sumpai hawlnak tuah hi Bible ih kawhhran sumpai laklutnak ding timi ah a tello ruang khalah a si. Bible ih fialmi a si lo. Pathian hnaṭuannak hrang cu ṭhenhra ṭhenkhat le thawhhlom in sumpai lut ding a si sawn an ti. (e.g., Numbers 18:242 Chronicles 29:31Malachi 3:10). Second Corinthians 9:7 khalah, “Zozo khal a thinlung a ṭhencat ngah hnuah pe seh; sir awknak thawn pe hlah seh; ka ṭuanvo a si, ti khalin pe hlah seh. Lungawi aipuangte ih a petu lawng Pathian in a duh a si” tin a um. Lucky ticket leitu tampi cu mah lungtho teih lei siloin, pakhat khat ka ngah ve pangah lole loh theihlo in lei tir ruangih lei a si tikah thinlung tellomi cu Pathian in a sanglo.
     A fiang zetmi cu kawhhran ih ṭulsammi sumpai hawlnak ah lucky ticket tivek hmangloin, Pathian in mipi thinlungah pek duhnak thinlung an neih dingin zuam ding a si sawn (Deuteronomy 16:171 Corinthians 16:2). Hivek ticket pawl zumlotu hnen lenglam ih zuar ding khal a silo. Ziangah tih le Pathian ram hrang cu zumtu pawlin support ding sawn a si ih, zumlotu pawlih bomnak a ṭul lo.

      Hivek tuah a duh pawl lole ṭha titu pawl lala cun, a poinak a umlo, ziangah tih le himi paisa in ṭhatnak tampi a tuah. Thil ṭha an “win” pang le khal hrekkhat cu an hlu salih, ṭhatnak tampi an tuah. Hivekih tuah hi nuamnak pakhat khal a si ih, mipi lung a thotir an ti ve thung. Hivekin Bible khalah camcawhfung zukin an tuah ve tiih a ṭangtu khal an um ve. (Leviticus 16:8Proverbs 16:33). Bible in hivek a ṭhatlonak simfiangmi ngaingai a um cuangloih a poilo an ti ve.
    Judas Iscariot aiawhtu ding Matthias an hril lai khalah Acts 1:26 hivek phun (a bangaw ciah lonan, camcawhfung zuk an hmang) an hmang ko an ti ve. Asinan Bible thiam Scholars tampi cun, dungthluntu pawlin Pathian ih tumtahmi/khaukhihmi hngak ṭenṭo loih anmah duhnak in an tuah an ti ve. Pathian ih hril taktakmi sawn cu Paul a si (Acts 9:1–15) an ti. Sinan, dungthluntu pawlin Pathian duhlo zawngin thil an tuah timi cu Bible ah ngankhum in a um ve cuanglo.

    Curuangah kawhhran ih lucky ticket thawn fund kan hawl ding tikah kan sutawk dingmi cu:

• Jesuh in hitin fund kan hawlnak hi lungtho ten pek ai in ṭha a ti ve maw?
• Hivek fund raise nakin kawhhran hi sumpai duhham tukmi ah in can pang maw?
• Hivek tuahnakin Pathian ih thil ti theinak kan ringlonak a suah tir sawn pang maw?
• Sumpai ngahmi a hmannak dikah hman a si maw?
• A myat tamtuk ngah ding ralring aw.
• Zumlotu pawl hnenah va zuarh hlah.
• Member pawlih theihfiang dingin simfiang ding.
• Bible thawn a kalh awlo tivekin ṭan lak ciamco lo ding. Hrekkhat hrangah Bible thawn a kalh titu an um thei.
• Mah siannakin pek ding. Cucu thlausuah a si. Pakhat khat ngah duh ve nak thawn pe lo ding.


(PS: Mirang ih nganmi cahram 2 ta a remcang dan in le a tawi zawngin letmi a si)

Friday, September 21, 2018

Jesuh & Nunau


Kum zabi pakhat nakih Israel nunphung cu mipa thuneihnak hlir in a khat.  Nitin ih mipa pawl thlacamnakih an telh ringringmi cu “Nunau ah in tuahlo ruangah Bawipa Na hmin thangṭhat si ko seh” (Praised be God that he has not created me a woman) ti a si.
Nunau cu innsung lawngih um ding ti a rak si. Nunau pawl cu nau neih, nau um ding le inn lamih a ṭul mimi tuah ding lawng fang in an ruat. Mipa in nunau cu mipi hmaiah biak thianglo titiangin daan an nei. Jesuh san laiih  Jewish cangan thiam, Philo, timi tla cun nunau cu biak inn (synagogue) ih feh ding lawngah lengsuak ding an si a rak ti.

A tlangpi in pasal an neih tikah, pasal ih kuthnuai le pasal thuneihnak hnuaiih um ding an si. Nuhmei an si le mipa an sungkhat lole an pasal thimi ih unau mipa pawlih thuneihnak le himhimnak hnuaiih um ding an rak si.

Hivek pawl daan an neih ruangah nunau pawl cu humhim ṭul le zangfahza ngaingai dinhmun ah an um. Ro le inn le lo thuhla khalah thu neihnak tampi an nei theilo. Nunau pakhat ih a hlawhmi paisa cu a pasal ta a si.  Mipa in a nupi cu a duhduh tikah ṭhenawknak ca pe in a ṭhen theinan, nunau cun a pasal cu a ṭhen hmaisa theilo.

Biaknak lam khlah mipa pawl cu nitin thlacam dingmi an neiih, nunau cu neihsian a rak silo. Bible siar le zir hi mipa hrangah thupi zetin an retnan, nunau cu zir le siar sian an si velo. Rabbi Eliezer timi, kum zabi pakhat nakih zirhtupa in “Torah (Bible ih hmaisabik cabu 5) cu nunau kutih thleng ding hnakin urkang ding a si” (Rather should the word of the Torah be burned than entrusted to a woman) ti tiangin a rak sim.

Jerusalem temple khalah nunau cu, lenglam khaanin lawng Pathian biak sian a si. Synagogues khalah mipa thawn hmun dang teah um tir an siih, aw ringin Bible siar sian a silo. Biaknak lam ih thuṭhennak zung khalah nunau cu theihpitu (witness) ih hman theih an silo.

Nunau cu mipum siar tik khalah siar telh an rak silo. Asianan Bawi Jesush in hivekih daan diklo zet le namnuai ih, nunau hrangih an tuahmi le an neihmi pawl a ti danglam saknak phun 4 in kan zohkhawm hnik pei.

Jesuh in Misenpi Lakah Nunau a Biak

Jesuh in nunau cu nauta le sinak niam cuangin a hmu hai lo.  Thuthangṭha (Gosple) ngantu pawl khalin, Jesuh ih nunau pawl, a cohlan daan, upatnak thawn a biak daan pawl cu ngankhum in a um. Hiti ih Jesuh ih a tuahmi pawl cu Israel daan an tuahmi pahbal tluk a si. Sinan Jesuh cu cuvek daan ṭhalo neihmi thlun hngakin nunau ih zahumnak, bangran ten Pathian ih sersiammi an si ve nak lang tir in a theihthiampi hai sawn.

Mipi lakih Jesuh naunau a biak kan hmu theimi pakhat cu (Luka 7:11-17) ih nuhmei nu fapa a damtirnak kha a si. Mipi hmaiah Jesuh cu suak tahratin nuhmeinu cu a biakih a fapa a dam ter. Biakinn sungah kum 18 sung el kuun nu a dam ter “Nunau nu, na natnak ihsin na luat zo!” (Luka 13:12) tin a ti. Biakinn ih upa palw in Sabbath ni ih minaa (nunau betbet) a dam tir an hmu tikah an thin heng ngaingai. Asinan Jesuh cun “Abraham fanu” (Luka 13:16) tin ṭongkam mawizetin a ko sawn lam.

“Abraham fapa”  tih lawng hi Israel (Jews) pawl cun Pathian thawn an pehzawmawk nakih ṭongfang hman ṭheumi a si. Nunau pawl hrimhrim tla cu “Abraham fanu” tiih kawh an si dah lo. Hitin Jesuh ih a kawhnak san cu Pathian hmaiah nunau khal mipa thawn bangran an si ti a langter duhnak a si. Johan 4:4-42 khalah Jesuh in daan thupi zet an neihmi pahnih thlun loin a ti danglam sak sawn.

Pakhatnak: Miphun dang (hnam nauta) Amah (Jesuh) in a biak hmaisa.
Pahnihnak: A biakmi cu nunau a si. Samaria nu khalin mangbang zetin “Nang cu Judah mi na si ih kei cu Samaria mi ka si; ziangtinso tidai in ding i dil?” tiah a ti (Johan 4:9).
Jesuh in biak menlo duhtawk loin, Pathian thu, thutak a halnak theisakin reipi thu a sim.  An hngak reromi Messiah a sithu a phuangawk. A dungthluntu pawlin Jesuh ih um dan an rak hmu tikah, an mangbangin nuam an tilo ngaingai. Johan in an kaa ih sut ngamlomi hitin a ngan “Sikhalsehla zohman in cu nu cu, “Ziang so na duh?” tiah an sut lo. Jesuh khal cu, “Ziangah so hi nu cu na biak?” tiah an sut ve lo.” (Johan 4:27).

Jews pawl nunphung ah nunau ih thusimmi men cu zumtlak le ngaitlak ah an ruatlo nan, Samaria nu ih Jesuh a hmuh ngahmi thuthangṭha ruangah Johan cun hitin a ngan..”Nunau nu in, “Ka rak tuah ciami hmuahhmuah i sim sal ṭheh,” tiah a ti hrangah cuih khawsungih a ummi Samaria mi tampi in Jesuh cu an zum”(Johan 4:39).

Upatnak le Duhdawtnak

Pahnihnak ahcun, Jesuh in nunau cu midang ih hmuh bangin thianghlimlo tin a hmuloih, daan pekin tuar hleice ding an silo tin a pom. Nunau thi nei laimi lole thinsen suakmi cu biaknak lam daan ah a thianglo tin an ruat. Hivek an  neih laiah, biaknak lamih thil tuah dingmi ah telh sian an silo. Hivek an neih laiih, an tham ngahmi hmuahhmah cu thianghlimlo tin an ruat.

Hivek nunau daan neimi thuanthu kan hmumi pakhat cu kum 12 thiput nu hi a si (Luka 8:43-48). Luka in Jews pawlih thianghlimlo an timi le nanau bawrhhlawh an timi parih Jesuh ih duhdawtnak maksak langtir nak dingah himi thuanthu a ngankhum.
Luka 8:40 ah, Jairas timi, synagogue upa cu Jesuh hnen ah rain, a fanu dam ter dingah zangfah a rak dil. Cutin lamzin an feh laiah, kum hleihnih sung thiputnu in Jesuh puanzimte a rak tham. Jews pawl biaknak daan ahcun nunau pakhatih thi neih laiih tham ngahtu cu thianghlimlo ah a cang tinak a si.

Thinphang zetih a rak thamtu nunau nute in Jesuh in “Ziangah in tham, ka thianglimlo ṭheh” lole a hro in a kawh ciamco dingah a ruat nan, Jesuh cun “Ka fanu, na zumnak in a lo damter zo; hnangamte in va tlung aw,” tiah a ti (Luka 8:48).

Jesuh in nunau thawn pehparin biaknak lamih daan an tuahmi thawn lingletin a tuahmi pawl hrekkhat cu nunau sual tiih theihmi nunau in Jesuh ke rimhmui a toihnak (Luka 7:36-50) le uirenu thuhla (Johan 8:3-11) pawlah hmuh theih an si.

Himi thuhla pahnih in, Jesuh cun, an pahnih in duhdawt lainatnak cotlakmi an si veve tin a hmu. Himi hmun hi, Simon timi, Farisi pa ih inn ih raw lei dingih an um laifang a si. Curuangah Luka in hitin a ngankhum..”Farasi pa in a hmuh tikah a thinlungte in, “Hi pa hi profet taktak a si ahcun a tham rerotu nunau nu hi zo a si ti a thei ding ih ziangvek nuncan sual in a nung ti khal a thei ding,” tiah a ruat” (Luka 7:39).

Jesuh in nuanu sual tiih an hmuhmi le a thianghlimlo tiih an ruahmi cu a sualnak a ngaithiamsak lawng siloin, inntek pa hnenah Jesuh in,  “Hi nunau nu hi na hmu maw? Na inn sungah ka runglut; nang in ka ke kholhnakah tidai i pe lo, a sinain hi nu in ka ke cu a mitthli in a kholh ih a sam in a hnawt hul a si” (Luka 7:44) tiah a ti bet.
Himi in Simon thinlung ah an rak ruah dan a danglam terih himi nunau hi mi thinlungthiang le duhdawtnak tumpi neitu a sizia a hmuh ter.

Jesuh in fiang zetin a sim duhmi cu daan ti fekfekih thlun theiṭhehtu hi, mi ṭhasawn an si cuanglo ti a lang ter. Jesuh in “Ka lo sim: a mi duhdawtnak tumpi a langtermi hin a sualnak tampi cu ngaithiam a si zo ti kha a langter a si” (Luka 8:47) a ti.

Johan ih nganmi uire nu thuhla khal Jesuh sual hawlnak dingah ah tuahmi a si. Culai fangah “Daanthiam saya pawl le Farasi mi pawl in ṭaangṭawm sualnak a tuah laifang rori an kaihmi nunau nu kha an hruai ih zapi hmaiah an dinter. Jesuh hnen ahcun, “Sayapa, hi nunau nu hi ṭaangṭawm sualnak a tuah laifang rori-ih kaihmi a si. Kan Daan sungah Moses ih thupekmi vekin cubangtuk nunau cu lungto in denthat ding a si. Nang ziangti in so na ruah?” tiah an sut. Hitiih an suhnak cu Jesuh kha sual an puh theinak dingih thang an kammi a si. Asinain anih cu a kun ih leilung ah a kutzung in ca a ngan “(Johan 8:3-11).

Asinan Jesuh in sualnak tuah dahlomi in deng uh a ti tikah, zohman a dengthat ngamtu an umlo. Jesuh in sualnak a hum sisawn loin, daan an neih vekin daan pek ding a duhloih, a sualnak ngaithiam in sual nawnlo dingin duhdawtnak thawn a sim sawn.

Nunau Dungthluntu

Pathum nakah, Jesuh in nunau le mipa thleidan awknak an neihmi daan lengah fehtlangin nunau dungthluntu a cohlang. An rabbi pawl ih zirhvek siloin Jesuh cun nunau pawl khal Pathianthu le duhdawtnak thu a zirh. Matthai in Jesuh nu le unua pawlin an biak duh thu a sim tikah, Jesuh in…”Zo si ka nu le ka unau pawl cu?” tin a sutih, a kut mipi lamah hawi phahin “Hi pawl hi ka nu le ka unau pawl an si” (Matthai 12:46-50) tiah nunau le mipa  um tlangmi, mipi khihhmuh phahin a sim.

A dang kan hmu thei lalami cu Martha and Mari te unau an si (Luka 10:38-42).  Luka sungah Jesuh in Mari ih Pathian thu zir duhnak a neihnak parah thlawsuah a pe thu kan hmu. Luka 10:39 ah “Mari cu Jesuh ih kehram ah a to ih a thusimmi kha a ngai” timi kan hmu. Zirhtu (Rabbi) kehram ih to timi cu dungthluntu ih tuah dan a siih, Mari cu Jesuh dungthluntu a sive tinak a si.  

Jesuh in nunau pawl hi Pathianthu a zirh lawng siloin, hrekkhat cu Jesuh feh naknakah thlunin, Jesuh an tuamhlawm.  

Luka 8:1-3 ah nunau dungthluntu pawl hmin hitin a um....” Tawkfang a rei hnuah Jesuh cu Pathian Uknak Thuthang ṭha sim in khawpi le khawte a tlawng vivo. Dungthluntu hleihnih tla an tel. Cule natnak a phunphun le khawsia ih polhmi pawl a damtermi nunau tla an tel ve: a sung ihsin ramhuai pasarih a dawi suakmi Mari (Magdalene ti tla in kawhmi), Herod zung ah bawi a si mi Khuza nupi Joanna, Susanna le an neihmi thilri thawn Jesuh le a dungthluntu pawl a bawmtu nunau pawl tla an si.”

Marka 15:40-41 ah Jesuh an thah laiih nunau dungthluntu pawl cu hitin a um.. “Cutawkih nunau hrekkhat pawl cun lamhlat nawn in an cuan. Anmah tla cu Mari Magdalene, Jeim nauta sawn le Josef ih nu Mari, le Salome an si. Jesuh kha Galilee ram a um laiah a rak thluntu pawl le a rak bawmtu pawl an si. Jesuh thawn Jerusalem ah a ra thlengmi nunau dang tampi tla an um ve.” Himi san laiih, nunau dungthluntu a nei cu mangbangza a si. Ziangah tile nunau cu Pathian thu zir sian le innsung ihsin suahsian hman a rak silo
Jesuh in mangbangza in Jews pawlih nunphung a ti danglam ṭheh!

Jesuh Sinak Hmufiangtu

Palinak ahcun, Jesuh in nunau dungthluntu a nei lawng siloin, Pathian Fapa a sinak khal nunau hrekkhat hnenah a phuangaw hmaisa sawn. Samaria nunau hnenah Messiah a si thu a phuangaw.

Lazarus ih unau, Martha hnen khalah, an ṭaapa thih ruangih an riahsia in, an ṭap rero laifangah Jesuh in a hnenah, “Kei cu thawhsalnak le nunnak ka si. Zokhal keimah i zumtu cu thi hmansehla an nung ding (Johan 11:25)” tin a simfiang aw lala.

Gospel thuthangṭha zate ah fiangzetin an ngankhum lalami cu Jesuh thawhsalnak hmu hmaisabiktu kha nunau dungthluntu pawl an si. Mary Magdalene in a hmu hmaisabik (Marka 16:11). Johan 20:11-18 ah, Jesuh in a hmin in a kawh tikah Jesuh aw a si ti a thei fiangih, Jesuh in dungthluntu dang pawl va sim dingin a fial.  

Matthai sungah, Jesuh cu Mary Magdalene le a dang Mari hnenah a langih dungthluntu pawl hnenah, Galilee ih tongaw dingin a sim ter (Matthai 28:1-10) thu kan hmu thei.

In Zirh Duhmi

Gospel thuthangṭha ngantu pawl cun fiang zetin nunau pawlih an thupitzia, Jesuh in ziangtin a hmang timi in hmuh. Tu san ah Jesuh san thawn tahṭhim cun, thil tampi a thlengaw zonan, kan nunphung le biaknak lam khalah siseh nunau kan hmuh dan, kan pom dan tampi rem ding a um timi Jesuh in in hmuhsak.

Nunau tampi cu, kawhhran sungah, an simmi zianghman siarlo le hmuh theihlo minung vek dinghmun ih um an um lai. Nunau tampi cu kawhhran thuhla lairel nakah sinak cobang lole mipa tlukin dinhmun neih theilo in an um hrih. An sim duhmi, an thinlung ih paimi thuhla pawl zaleng zetih simthan le phuan theinak nei hrihlomi ummi tla an um men ding.

Tusun ih kawhhran pawlah nunau pawl Jacob tikhur ih Samaria nunau vekin ṭihnak umloin zalen zetin to in, Pathian thu an sut duhmi, an theih duhmi sutnak, ngainak hmun a si maw? Kawhhran hi nunau pawl ih seherhmi le sim duhmi pawl zalen zetin ngaihven nak hmun a si ding, a thupi zet.

Nunau pawl tuahmi an thupi zia a sim langmi lakih thupi zetmi bungcang cu..” Jesuh in tahṭhimnak pakhat an hnenah a sim sal. “Vancung Uknak cu nunau pakhat in thilnu malte a lak ih sangphut reel khat sungih a rawimi bangtuk a si. Cuih thilnu malte cun saang bawm khat cu a zatein a thoter ṭheh a si,” tiah a ti (Matthai 13:33).”

Jesuh in nunau pawl khal dungthluntu ṭha an si thei zia a hmu fiangih khami san laiih, an daan neihmi lengah ṭihlo zetin a kosuak hainak sawn a si. Nunau tampi tusun ih an theih ṭul zetmi cu kawhhran ṭhanphawknak le Pathian ram hrangah an tel ve hrimhrim a ṭul timi a si.

(Himi cahram cu, Barbara Leonhard (Ph.D) ih “Jesus’ Extraordinary Treatment of Women” timi cahram letsawngmi a si)  

          *****************************************************************

Friday, September 14, 2018


Falam tlun caanih, rualpi hrekkhat,
Sungkim ten, an ton awk, an nuam
 Hmuh tikah, sungkim lai
Mitthlam ah a lang…

Ka nu le pa rual, a dam laimi hmuh tikah
Ka lung zur, ka riahsia, ka halhsik zik
Ka sualtuk maw Bawipa?

In ngaithiam ko, leivutih tuahmi, milai men ka si!

Friday, August 17, 2018

Ṭihnungbikmi Kawhhran Nunphung (7) The Top 7 Most Dangerous Church Cultures! By: Ron Edmondson


1. Mah zawn lawng ruatnak (Selfish)
Kawhhran hrekkhat ahcun, mah thu lawngih um an duhih, an thu a tlang hlanlo theilo vekin an um.
2. Uar awknak (Prideful)
Hrekkhat cu, hlanlai ih an tuah kelih tuah kha nuam an ti. A hatnak tampi nan, thleng ulmi a um khal le an duh nawnlo bakah harsa an ti.
3. Hnget tuk (Rigid)
Thil pom hnget zetmi cu a halo le khal mi cu a thatlo ding. A kel ringringih tuah daan kelih tuah le um an duhih, thleng ding an ti veten thih ngam ih ang pawl an si.
4. Thiarhran awknak (Cliquish)
Mi tampi in, himi kawhhran ahcun, mithar vek ka si ringring, ziangah tile mihlun pawl anmah ten an thiarhran awk tuk tivek umnak kawhhran.
5. Mi namnuainak (Bullying)
Veikhat hnih cu, nun simnak ti asinan, mi namnuai in “tuhnu na sual sal le suah na si ding” ti vek a um. Jesuh ih Cross parih in ngaithiamnak an hlo tir. Harsatnak nei pawl kha a silomi hmailem (mask) thawn an khuh fial thawn a bangaw.
6. Tirhfahnak (Stingy)
Hivek kawhhran ahcun Pathian in an hrangih ul a timi hngakin sumpai (balance sheet) hatak, mawitak neih ding thupi ah an ruat sawn.
7. Diklonak (Depraved)
Himi cu a tlunta (6) a tawizawngih simnak a si. Hi pawlah sualnak a tel heh. Kawhhran in a focus sawnmi sumpai, parukrem, innpi, worship style tivek an si pangah cun, kawhhran rei a daihlo thei. Hi pawl an thupilo tinak siloin, number pakhat nak an silo tinak sawn a si. Focus mi a fuh lole kawhhran cu a damlo thei.


Kawhhran cu soiselbo ngaingai a um theilo. Sinan thleng dingmi thlengthiamtu kawhhran le Bible a kaihngetmi kawhhran cu a harhdammi kawhhran nunphung neitu an si!

Friday, June 1, 2018

Bible ih Simmi Kawhhran Si Dan Ding Phun 6! (6 Ways the Bible Tells Us What Church Should Look Like) By: Stephen Altrogge, Pastor, Sovereign Grace Church of Indiana, PA

1.    A biblical church involves at least two people gathering together in the name of Jesus. Amalbik mi 2 tal Jesuh hminih tonkhawm awknak Ps. Sim duhmi: Jesuh hminin mibur in biakkhawmnak (Matthew 18:20).
2.    A biblical church celebrates the Lord’s Supper together. Bawipa zanriah hmantlang khawmnak (1 Corinthians 11:23–26).
3.    A biblical church is led by qualified elders. Rinsantlak kawhhran upa ih kaihhruainak (Titus 1:5–9).
4.    A biblical church worships in song together. Thanghatnak hla hmunkhat teih sak tlangnak (Ephesians 5:18–21).
5.    A biblical church maintains corporate holiness through church discipline. A burpi in thianghlim nak lamah nunsimin, anpi khawmawknak (Matthew 18:17).

6.    A biblical church is a place where Christians can use their spiritual gifts to bless one another. Thlarau laksawng kan comi in pakhat le pakhat thazang pekawknak (1 Corinthians 14:26).

Wednesday, May 16, 2018

Ziangtik Khalah Kan Ṭih Ṭullonak San 5 (5 Reasons We Never Have to Be Afraid) • By: Heidi Chiavaroli (Author of The Hidden Side)

1.    Jesus has already won the ultimate victory.
Jesuh in a tawpkhawkin nehnak a co zo!
2.    God has our good in mind no matter what. He truly does care about us (Romans 8:28).
Pathian in kan hatnak ding lawng a ruat. Kan hrangah zawn in ruatsak ngaingaitu a si.
3.    God knows our tendency to be afraid, and He meets it in His Word over and over again (Romans 8:26).
Pathian in ihnak kan nei ding ti a thei ih, ihlo dingin tu le tu A ongkam in, in hnem.
4.    He has a plan and a purpose (Jeremiah 29:11).
Timlamnak le tumtahnak a nei.
5.    God’s faithfulness is based on the firm character of who He is, not our ever-changing obedience.

Pathian ih rin umnak cu, a thlengawk theilomi Amah mizia parah a humawkih, minungih kan thlengawk dualdonak parah a humawlo.

Mino Zumtu An Buaibainak 7 (7 Reasons Young Believers Struggle with Church) By: Dr. Chuck Lawless


1.     They’ve been told what to believe, not taught why to believe it.
Ziangmi zum ding ti an sim nan, ziangruangah zum ding timi an zirhlo.
2.  They long for older mentors but can’t find them in the local church. 
Kum upa lam zirhtu ding an duhnan, an kawhhranah an hmu thei heulo.
3.    Their churches have sometimes forgotten them after their teen years.
Kawhhran in caan tampi ah, tleirawl an si hnu cun, an hngilh men heu.
4.    They’ve been raised in a culture that questions or denies the moral standards of Christianity.
Khrihfa sinak nuncan ziaza thupit zia, ziangsiarlomi nunphungih hanlianmi an si.
5.    They make no assumption that the Bible is the Word of God.
Bible cu Pathian ongkam a si ti an zumlo.
6.    They’ve sometimes come from Christian homes marked by hypocrisy.
Hrekkhat cu kaa lawngih Khrihfa (A hmin men fang Khrihfa) innsang ihsin rami an si.
7.    They don’t know many strong believers well.

Zumtu zohhimtlak tampi an thei fiang ngaingai lo.

Tuesday, April 3, 2018


Nu pumin kan suak
Pumpi khapkhat hrang
Kan ṭuan, kan hawl
Kan bum awk, kan el awk
Kan zir, kan to awk
Thi dingin, kan nung

Zumtu cu…
Nung dingin, kan thi
Nang le kei
Pumpi khapkhat leng hrang
Nun thiamin

Caan hmang uh si!….

Thursday, March 29, 2018

Thianghlim Zetin Politics Play Theih A Si Maw?

USA in Libya ram hruaitu pa, Muammar Gaddafi amah miphun pawl thattu tin puhih, amah dotu mimalte pawl hramhrei bawmin a rak that. Gaddafi ih a mipi le a ram hrang a rak tuahmi hrekkhat cu:
1.    A rampi in World Bank ah siseh zo acozah hnen hmanah leiba neilo in a tuah thei.
2.    Free Healthcare
3.    Free Electricity
4.    Free education
5.    A pung umlomi, loan a pek (Interest free)
6.    Nupa neiaw pawl inn an nei theinak dingah $50,000 acozah in a bawm
7.    Nau nei pek nu pawl $5,000 bawmnak pek
8.    A rami pawlin oil zuarnak  ihsin ngahmi paisa cu litre khatah $0.14 an co fingfing.
9.    Motor lei tikah 50% acozah in a pek sak.
10.                       Cathiam rate 25% ihsin 85% ah a kai.
11.                       Lo (farm) tuah duh hrangah inn, thilri, thlaicii le rannung pawl a lakin a pek.
12.                       Tlawngta pawl an zirmi subject ih zirin an pumcawmnak dingih ngah dingzat sumpai a bawm.

Cubakah USA ih 9/11 thihnak rapthlak a thleng laiah, Arab ram hotu lak ihsin 9/11 attack , condemn hmaisabiktu khal a rak si tiah Washington Post ih cangantu Peter Finn cun a sim bet. A tlinlonak le a sualnak cu tampi ko dingnan, a mipi le ram hrangah nasa zetin ṭhansonak thleng tirtu a si. Africa ram le Arab ram pawl paisa phunkhat hmang dingin le dollar hngakin Euro paisa kha standard ih a hman tum tikah USA in propaganda silolo thlahin Libya ih hramhreikai pawl hramhrei lam support ciamco in rapthlah zetin Gaddafi cu a nunnak a cem.

Saddam Hussein khal miṭha cu a silo lawlaw. Sinan, khatlamah, USA ih hoha nak le ṭan laknakin, UN thawn “Weapon of Mass Destruction” nei le Al Qaeda pawl support tin pumawhin a nunnak an laksak. An puhmawhmi cu tutiang an hmusuak cuanglo. Saddam ih a rak sim mi cu “Iraq pawlih thinlung le nunphung  zianghman nan theilo” a rak ti. Himi thuhla ih president Bush hnenih acozah milai pa in report a pek lai khalah, Saddam an puhmawhmi pawl an hmulo le zianghman a diklo thu a report ih Bush a lungawi lo zet.

Tuni tiang Libya siseh, Iraq siseh Gaddafi le Saddam an thah hlan hngakin an ram le miphun an ṭhanso in an ṭha sawn lo bakah, buainak anmah karlak ah tampi a suak sinsin. Culawng siloin, himi ram pahnih tundin sal nak dingah USA in mipi sumpai trillion mak tara a sengso rero.

Sim duhmi cu hite pahnih support nak sawn siloin, leitlun ih rinsanbikmi democracy pabiki USA ih foreign policy a neihmi le politics a play dan hi fih a nung zet. An mitkemmi le an hngakih lar deuh le lian deuhmi ram cu propaganda phunphun tuahin le sualnak hawlin an nunnak a laksak, an ram an siatsuah sinsin.

Mipi hrang ruat ngaingai sehla, North Korea le Kawlram vtp hi nasa zetin bawm ding le buaipi tlak  an si sawn. Politics hi thianhlim zetih play cu a rak theilobik a si hmang ding.

PS: Reference pawl hi hmun dangdangta an siih, karak tarlang cawklo. Ka hmuh ban tawk teih USA ih foreign policy Libya le Iraq parih a neihmi a tawi theibik nakih ngan men mi a si.