In Loving Memory of my dad by his Pastor & his children!

U Ral Sai Lo – (Ka Theih Tawk Vial)

By: Rev. Dr. Stephen Hre Kio

U Ral Sai Lo ka theihnak hmun cu Falam khua ah a si. Kum 1964 ihsin Falam Baptist Church ah Pastor hnaṭuan ka thok ih culai ahcun mi kan tam lem lo. Zali (400) hrawng kan rak si. Cunah U Ral Sai Lo cu Kawhhran Upa ah a tel zo. Falam khua veeng pakhat cu Dawrthar an ti ih cunah (Dawrthar lamzinpi tluan ah) inn ṭhazet le tumzet pakhat an nei. An fapa upabik cu Biak Hlei Thang a si ih Biak Hlei Thang pa kan ti. A tawinak cun Biaka pa kan ti ṭheu. Unau rual (faale) an nei ih an unau zateih hmin hman ka thei thluh lo. Atu ah Indianapolis, USA ih a ummi, a fapa nautabik, Pa Van Tuah Piang cu ka theih bikmi a si, USA ih kan umtlang ruangah. Falam a um lai ahcun a nauhak tuk ih ṭhiṭha in ka thei lo. Upabik Biak Hlei Thang cu ramdang ih hnaṭuan a ṭuannak ah (Vietnam ram lamah) thihnak a tong ih poi ka ti zet. Hih riahsiatnak thu ruangah a pa Pu Ral Sai Lo khal thinlung siatnak tampi a tuar. Amah damlonak ah a thlak, tin ka ruat. Biak Hlei Thang a thih hnuah reipi a dam nawn lo, tin ka theita.
An unau lakih nunau pakhat cu Hrin Nei Thiam a si ih, Yangon Falam Baptist Church ah sungtel fel emem a si ih Kawlram kan tlun tin in kan tong aw ringring. Pathian lamhruainak in atu ahcun Meteorology & Hydrology Department ah a sangbik dinhmun (Director General) a cang ih lungawiza zet a si. Laimi (Chinmi) nunau hmuahhmuah lakah Cozah hnaṭuan tumbik ṭuantu a si, tin ka zum. Pathian in thluasuah vivo hramseh. Kan dung November 2014 ah Kawlram kan tlun laiah Naypidaw ah kan leng ih hnaṭuan buai in a um, ti ka thei. A hnaṭuan hi Meteorology & Hydrology lam hnaṭuan lawng si loin a peh-awmi hnaṭuan a phunphun an ṭuanter ih a buai ngaingai in ti. Cozah zumtlak ih a nun thei hi lungawi a um ngaingai.

Pu Ral Sai Lo hi a suahnak khua cu Khumhmun a si; Falam ihsin Khuangli lamah feh in Khuangli ihsin a hlat nawn lo; peng 10 thuai a si ding. Khumhmun cu khua fate a si ih Baptist Kawhhran tla inn 4-5 an um ih kan va veh hai tikah an lung a awi ngaingai. Falam ihsin Kawhhran hotu in in veh cuca dah lo; nangmah hi kum reipi ah hmaisabik na si, in ti.
Falam ih Pastor ka ṭuan sungah Pu Ral Sai Lo hi Kawhhran hotubik (Chairman) kum reipi a ṭuan. Amah hi chairman ṭuantlak hrimhrim a si. A ruangrai a ṭha. Chairman si ding ahcun ruangrai ṭhat khal hi a thupi! Cule a aw a ring zet; a ring ti lawng a si lo; a aw a pawr ih minung 400-500 khawm tikah “Loudspeaker” neih a ṭul lo; a aw in mi a hiip a si. Kei tla hi mi aw-ring phun ka si ve ih Biaka pa thawn kan kaih-aw zet.

Falam Baptist Church cu kan ṭhangso vivo ih kum 10 ka ṭuan tikah cun sungtel 400 ihsin 800 kan kim. Kan Biakinn tla Falam khua – Palakah le Dawrhlun karlakih hmun - ah voi 2 kan kauh. Asinain minung kan karh vivo ruangah kan tlem cuang lo. Curuangah a netnak ah atuih FBC Biakinn a dinnak hmun ah khin kan ceer. Hiti ih kan ceer theinak le Biakinn tumpi (125’ by 60’) kan sak theinak ahhin hi Biak Hlei Thang pa hi a ṭangzettu pakhat a si, ti khal hi ka sim duh. Kan sak thei hlan ah (1979 ah foundation kan chiah) kum hleikhat sung phaisa kan hawl. Kawlram a siattak laifang a si ruangah Biakinn tlakrawh ih sak ding ahcun a ol hrimhrim lo. Zumnak tampi neih a ṭul; Pathian rinsan taktak a ṭul. Biakinn sak kan tum ruangah hin Biak Hlei Thang pa voi tampi thinhar in a um, ti ka hmuh ṭheu. Kan har zet khalle Biakinn kan sak thei lo ding, a ti dah lo.

Falam Baptist Kawhhran a ṭhanso vivo tikah thu harsa tam deuhdeuh a um. Cuti ih thuruah ding le tawlrel ding a um tikah, emergency khal in Upa pawl zamrang ih ton-awk a ṭul tawk a um tikah, keimah thawn zamrang ih thuruattu ah Upa pathum ka sawm bik hai ṭheu: Cumi pawl cu Hakha lam ah U Peek Thang, Falam lam ah U Ral Sai Lo, le Tiddim lamah U Thawng Kho Hau, an si ṭheu. Himi pathum hi keimah thawn “inner circle” ti ding kan si. Kanmah pali ih kan ruahsuakmi thuhla cu Upa dang khal in in pompi ringring deuh a si. Pathian lamzin hruainak a um.

Falam Baibal Lehnak: U Ral Sai Lo hi Falam ṭong thiam zet a si. Sim ṭong, Zahau ṭong le Laizo ṭong a thiam zet. Falam Baibal kan lehnak ahhin rinsantlak zet pakhat a si. Amah tel lo cun Komiti hnaṭuan hi a kim lo vek a bang. Teimaak zetin Komiti in Baibal lehmi kan cek tikah a tel thei ringring. Rin a um zet. A parah ka lung a awizet.

Voikhat cu Grik ih basyleius timi, Mirang ih “King” timi khi Lai (Falam) ṭong cun “Siangpahrang” kan ti. A har lo. Asinain Mirang ih “The Queen” an timi khi Lai ṭong ih kan leh tikah “Siangpahrang Bawinu” kan ti. Asinain a sawh duhmi a fiang ngaingai lo. Mirang ih “The King’s mother” ti duhnak a si pang maw? Cuti a si ahcun, “Siangpahrang bawipa ih nu” kan ti ding tla a si maw? ti kan ruat rero. Cu tikah ṭongfang pakhat ka suahpimi a um. “King” cu “Siang-pa-hrang” kan ti ih a dik zet ko; “Queen” hi “Siang-nu-hrang” ti thei sehla a sawh duhmi a fiang nasa ding, tiah ka ruat ih Komiti hnenah cuih thu cu ka suahpi, an ruah dingah. Ruat hnik ulaw! ka hun ti. Minit pakhat hman a rei hlanah U Ral Sai Lo cun, “Cuvek ‘Siang-nu-hrang’ kan ṭongah a um lo” a ti ih zohman in an el ngam nawn lo. Cutin ka thu suahpimi cu a cem mai! U Ral Sai Lo ih ṭongmi cu thu a nei!

Baibal a hnam: Falam Baibal Thianghlim hi January 1, 1974 ihsin leh kan thok ih September 2, 1985 ah kan let ṭheh. UBS (United Bible Societies) translation consultant in an cek ih, Falam Komiti in Falam ah an rem, an cek ih an ṭheh tikah Hong Kong ah computer sungah an khum ih Guam le Atlanta ah proof reading kan tuah. Cule India ah an nam ih February 1992 ah Lumte khua ah, FBA Civuipi ah Pathian hnenah minung 6000 in kan ap. Pathian hnenah lungawi thu kan sim. UBS in uk 10,000 an nam ih kan zem ciamco. A daih lo nain Baibal Cathiang kan nei; kum 18 hnuah!

Cuti ih nam ṭhehmi hmaisabik Falam Baibal cabu cu India ihsin Falam ih a ra thlen tikah FBA Zungpi ah, zem a si hlan ah, an ret. Pathian hnenih kan ap hlan ahcun zohman ih zuar hrih lo, tham hrih lo, lei hrih lo dingin Upa pawl in an rel. FBA zungpi ah Falam Baibal nam ciami a thleng ti a theih tikah U Ral Sai Lo cu an inn ihsin a pok vurvo ih FBA Zungpi lam ah cun a va tlan. FBA zung a thlen tikah, “Khui, Falam Baibal cu i hmuh hnik uh; kum 18 ka hngak zo; ka hmu duh,” a va ti.

Zung ih hnaṭuan pawl in aw neemtein, “Pa Biak pa, Falam Baibal cu a kuangpipi in a um ih kan ong hrih lo; zohman ih tham hrih lo dingin tiah Upa pawl in an ti,” tiah an sim. Asinain Pa Biak pa cun a duh lo; “I pe u, ka ti. Ka thih hlanah ka hnam ta duh,” a ti ih a raak cih hai! Cuti ih U Ral Sai Lo a aw a saan cun, zohman in an el ngam nawn lo. (Zung sungih hnaṭuantu lakah hin Rev. Thawng Mawi khal a tel hmang!). Kuang pakhat an ong ih cauk pakhat an pek. “Ka lak ih ka hnam sutsi!” a ti. A hnam ṭheh cun a di a riam ih, zung hnaṭuan pawl kut ah a pek kir ih inn ah diriam tein a tlung, ti a si.

Cuih thu cu Lumte ah ka thei. U Ral Sai Lo cu ka sut, “Falam khua FBA zungah U Ral Sai Lo in Falam Baibal a hnam, ti ka thei. Na hnam ngaingai maw?” tiah ka sut. “Hnam e, ka diriam tein ka hnam sutsi famteh; kum 18 sung ka hngak sisi!” a ti. Cule Lumte ah cun Falam Baibal pakhat ka ṭhen ih, “Hnam sal hnik aw!” ka ti ih a hnam sal. A hnam laimi cu ka zuk ih UBS News Letter ah ka kuat hai. UBS in Leilung pumpuluk ah U Ral Sai Lo ih Baibal a hnammi zuk cu khuazakip ah an zem! A zuk tal cu khuazakip, Lei miphun 200 ih hmuhmi Pu Ral Sai Lo a si. Pathian zumtu a si zaar ah! Biaka pa hi Falam Baptist Kawhhran thuanthu ah hminsintlak pakhat a si. Amah um hlahsehla Falam khua sung Baptist Kawhhran hi kan farah ngaingai ding. Amah um ruangah kan Bu hin kimnak a nei.
Himi hi Pu Ral Sai Lo ih thuhla ka theih tawk vial cu a si.

***********************************************************************
Fa le an kaa…….

ZUMNAK IH PARALṬHA KA PA
Khumhmun khua ih um an rak si vek in Khumhmun khua ahcun ka pa le hi Lai khuate ih mi neinung an si. Khrihfa a si hlanah conlam,sehra sun tiin puai rak tuah thei zetmi an si.
Ni nikhat cu conlam puai an tuah ih a thaizing zingthalpit ah ka pa cu vanlam a hun zoh ih Thinglamtah tleu tak cu vanah a eng zukzi kha a hun hmu. Ka pa kha vanah thinglamtah tleu zukzi mi a hmu veten ka thinlung ih suttlak ih ninghang riahsia in ka um a ti. Cui ṭumah Khumhmun khua ah Rev. Bawka cu Pathian thuthangṭha sim in a rak um. Ka pa cu Rev. Bawka hnenah a feh ih van ih Thingcross tleu a hmu mi thu ava sim.

Rev Bawka cun ka pa hnen ahcun Pathian thuthangṭha arak sim.Cutin ka pa cu piangtharnak a rak co ngah. Khumhmun khua ih um tu pawl cun ka pa Pathian a awih ti an thei veten an zuu le sa kan in kan ei thei nawnlo ding an ti ih an thin heng in an innpi zaanthim lai ah an ur kang ih kapa le cu neihmi zianghman an nei nawnlo. Cumi laiah kan khua Khumhmun ah zumtu Khrihfa inn hnihthum lai te an rak um. Cui zumtu pawl cun ti le rawl ei ding an rak pek. Nikhat cu ka pa lo a thlawh lai khal ah lo sung rori ah zumlotu pawl in ur kang that an tum ih lolu ihsin ka nu in lo urthat an tum tin a au ih ka pa cu a rak tlan man. Ka pa cu Pathian a zum ruangah khuami pawl in harsatnak a phunphun an pek. Asinan ka pa cun Pathian a zumnak a phatsan hrimhrimlo. Pathian a kai hnget sinsin.

Cun 1955 ah Falam ah an vai. Falam ah Baptist khawhhran ah an um. Deacon upa si ih, a thihtiang Pathian hna a rak ṭuan. Ka pa cu kan nauhak lai ihsin innsang khawmnak in tuah pi ringring. Bible in siar ter ih thla in cam ter ringring. Kan unauza hrang thla in camsak ringring. Ka pa ih Bible in siarsakmi le ka cing sun mi ka tar lang duh mi paw cu; Saam 1:1-6, 8:1-9,Thufim 6:16-19,16:6-9 pawl an si. A dang tampi um nan himi ka cin tawk an si. Cun thu in sim ringringmi cu khuairtawk hmun nan tleng khalah Pathian hi a pakhatnak nan ret ding, nan puarthau lo ding, mi nan hmuhsuamlo ding, nan hngallo ding, mi riahsiatnak hrimhrim nan tuahlo ding, tangdor thinsaunak nan nei ding timi pawl hi thupibik ih in sim ringring mi an si. Pathian ih zangfahnak le duhdawtnak ruangah Pathian in in cawisang, in thlawsuah ih lothlawh ṭullo in tlakrawh-innpi ṭha nuamsung ih kan um thei nak a si ti hi in sim ringring mi a si fawn.

Ka pa ruak ni ih Yangon ah Rev. Dr. Hre Kio ih in sim mi cu, U Ral Sai Lo thawn Pathian hna kum 14 lai kan ṭuantlang. Nupi damlozet nei asinan a phunzai dahlo. Pathian hna ṭuannak ah hmaisabik tleng ringringtu a si. Thudik hrimhrim ah ralṭhazet in sim ngamtu a si a ti. Paralṭha ka pa Pathian na duhtuk nak, in duhdawtnak le nun in sim mi, ka lungsungah cam in ka thih hlan tiang ka hngilh dah lo ding, kei na fahniang in.

Biak Nei Man (Mante)

***********************************************************************
Duhdawtmi ka Pa – Pu Ral Sai Lo

By: Dr. Hrin Nei Thiam

Fa le hnenah zumnak thlaici nung a tuh tu ka Pa: Pathian hnenih ka lungawi bikmi le lungawi thu ka sim ringring mi cu zumtu Nu le Pa sungin in semsuah ih ka Nu le ka Pa khal leilungthlunah kum 70 lenglo nungdam in Nu le Pa ih duhdawtnak famkim thawn thanlen pitlingnak thluasuah in pekmi hi asi. Ka Pa hi zumtu asi hlan a tlangval lai ah hin a rualthabik Pu Sai Cung Nung Pa thawn Laidaan Conlaam nakih zu duh zet le minekhawr an rak si. Asinan Khumhmun khua ah Rev. Bawka (Saya Lal Biak Lian Pa) in Pathian thu a ra simphuan tikah Pathian zangfahnak in ka Pa cu an khua ih Pathian zumtu hmasabik a hong si thei. Zumtu asi tikah ka Nu thawn harsatnak tampi an rak tuar. Inn le lorawl hmuahhmuah khangsaknak tla an tuar. Asinan Pathian thluasuah an dong ih an tuannak parah hlawhtlinnak an co ruangah Falam khuapi ah umhmun an rak khuar thei.

Kan unauza khal hi hlawhsamnak tampi nei hman sehla Pathian nung a zumtu, Pathian Thunung ah lungawinak a cotu kan si theinak hi ka Pa ih in kaihruainak le a thlacamnak ruangah asi tin ka zum. Falam Baibal cauk a suah hlanih ka Pa ih hmanmi Baibal cu Lusei Baibal asi ih milengkhan ah to in ka Pa ih Baibal a siar ka hmuhmi hi tuini tiang ka mitthlamah a cuang ringring.

Fimthiamnak Ro in petu ka Pa: Ka Pa hi a nauhak laiah thluaktha le cathiam asi ih phunli a on kumah phunnga kai dingin bawmnak (scholarship) tla a ngah nan a nu (ka pi) a dam lo tikah fapa upabik asi vekin a pa (ka pu) lo hnatuan bawm a tulih tlawngkai duh tuk nacing in tlawngsuak tahrat in lo-hna a rak tuan ruangah ka fa le caan ahcun keimah vek ka si ter lo ding ti hi thupi zetih a tumtahmi asi.

A tumtah vekin a fapa upabik (ka U – Biak Hlei Thang) hi phun sarih asi ihsin May Myo Gold Gate tlawng ah a ret. Ka U khal thluaktha asi konan ziangtin maw phunhra hi ‘A’ in ong suak thei lo in ‘B’ in veihnih a ong. Ka U cu a beidong ih phunhra phi a paih nawn lonan ka Pa in fapa upabik cu ‘hminsia sawngtu’ na si ih phunhra na ong tengteng a tul tin tha a pekih ka Pa ih duhsaknak ruangah ka U cu a kumruk nak ahcun hmat tha zetin phunhra a ong suak. Degree a ngah hnuah ka U cu ramdang tinbaw thlunin Captain ngah tiang Pathian ih a khaisan nak hi ka Pa ih thapeknak le kaihruainak ruangah asi tin ka hmu.

Kei hi phunnga ka on kumah ka Pa in ka phun i hloih zo tin lungawi zetin tangka fangnga (culai ahcun man a nei zet) i pek ih tuini tiang ka hngilh thei hrih lo. Pathian zangfahnak in phunhra hi ‘Physics’ distinction thawn ka ong suak. Kan unauza lakah phunhra ong hmaisabik ka si ih ka Pa cu a lungawi tukih inn ih kan zuatmi vokthau sumnga that in Pastor le Kawhhran sawmin Pathian hnen lungawi thusimnak ropi zetin a rak tuah. Mandalay University ah Physics major in kumli ka kai hnu B.Sc. (Physics) cu distinction panga ngahin credit thawn ka ong. Degree ka ngah hnu Falam ah JAT an ko tikah camibuai phi in JAT ka rak tuan tum.

Asinan ka Pa in degree lak bet ding a um ahcun a saangbik tiang ngah thei na zuam ding tin Mandalay University ah in thlah sal. Culai ah ka U khal university a kai laifang asi ih unau hnih university ih ret hi thil ol te asilo nan ka Pa in fimthiamnak duh ah in rak kai ter tento. Ka Pa ih duhsaknak vekin Master Degree ngah in cozah hna ka luh theinak le tuini ka dinhmun ‘Director General’ hna ka tuan theinak hi Pathian zangfahnak le ka Pa ih kaihruainak ruangah asi ti fiangten ka thei.

Fanu upabik (ka u nu – Biak Nei Man) khal phunriat a thlen tikah fimthiamnak ruatin Yangon Lah Taa tlawng ah a rak kai ter. Keimah sangtu ka naupa (Van Lal Sak) cu caa lam a zuam lo ruangah Yangon ih ‘Moe’ mawtaw mawn le tuah zirnak ah a rak zir ter. Nau le dang pawl cu an cazirnak ah ka U le keimah khalin kan bawm phah thei vivo. Tuini ah a nungdam mi kan unauza rilrawng loten kan um theinak hi Pathian zangfahnak le ka Pa in a ti thei tawkin fimthiamnak in roh ta ruangah asi.

Ka upatmi ka Pa: Leitlun fimthiamnak tahfung in ka Pa cu phunli ong lawng sihmansehla Pa Pathian in a khaisang ih a san lai ah biaknak lamah siseh, naingnganzi (political) lamah siseh hohatu le kaihruaitu a rak si hleiah a miphunpi duhdawtu le kaihruaitu khal asi. Himi Thuanthu khal kum reipi khawlkhawmin cabu ih a suah thei hlanlo beidong lole thinsau zet in a rak buaipinak hi Calai a duhtu le a sunloihtu asi ruangah a hlensuah theinak asi. Tuini a fale pawlin ka Pa a bang theitu zohman kan um lo, ka Pa ih keneh zawh ding a tum niapno fang men lawng kan si. Ka upatmi ka Pa ih fa sinak in petu Pathian hmin sunglawi ka thangthat asi.

***********************************************************************
Tawi famkim ten ka ngan duh ve mi cu Ka pa, Pu Ral Sai Lo hi rinsanthlak pacangṭha Mifim ti ih thu an rawn rero mi a si. Khum- hmun khua ih zumtu hmaisabik a rak si. Pathian a duhtuk ruangah inn le lo tiang an ur sak thluh hman ah dung siplo, zumtu pacangṭha a rak si .Ka pa hi fa le thlei dang tla a nei lo, bangrep thluh ih in zohtu a si.

Keimah hi phun 10 awnglo ka si tikah ka pa in, nang ca phun na nei lo ruangah in ti ih Yangon ah maw ṭaw mawng in rak zir tir. Culai ah Pathian zar in mawṭaw pa 4 kan rak nei. Mawṭaw pi pa 2 le Jeep pa 2 kan rak nei .Cumi hnuah ṭhaten ka kilkhawi thei lo. Ka rak zuva, cu hmanah “ka fa mawṭaw hi ka zuar pei maw? nangmah hrang ding ka ti mi a si ih ziang tin na ruat?” tiah thu in rawn thotho lai. Ka rak zuva ruangah ruat mumal lo in zuar thluh men aw ka rak ti. Cu hmanah a si le dawr tuah ka lo zirh ding in ti ih Mandalay le Rangoon ah in hruaiih dawr tuah thil lei dan i zirh lai. Cuthlukih pacangṭha fa le duhdawttu a si. Zarh khat vei khat, a malbik inn sungsang khawm in tuah sak ringring. Mawṭaw mawng ka thiam hnu hman ah nazi tuah, khet-set tuah in zir tir bet lai. Fa le hrangih rinum tuk mi, pacangṭha rori asi.

Ka lungkimbik mi cu a damlo anat laiah a thin diriam ko ka tuamhlawm ngah mi asi. A damlo lai a mawi zawng in zin pi, zin te pawl fih lo ten a sawp saktu hi a tu ka nu pi Lydia Lal nu hi a si. Ka pa khal a lung a awi ih Lydia nu ka thlaw suah hmuahhmuah rawn co thluh aw ti ah thlawsuah a pek ta. Cun ka hngilh thei lo mi bik cu “Ka fa Pathian thu sungah rak um ringring aw maw” i timi a si. Ka dam sung ka hngilh nawnlo ding. Cun a thaw a cem zik te ah Kan U nau zate hmin a sal thluh ta. A sal dan cu “Piangte Sumte, Thiamte, Thluaite, Suite, Mante nan zaten Pathian in lam lo hruai cio hram seh mangṭha uh law..” a ti.

Pathian hnen in colhsan hlanih diriamzet ko kan rak tuamhlawm ngahmi hi ka lungawi bikmi a si . Ka pa hi fa le hrang pih pacangṭha, midik, mifel, mifim ti ih zo hmuahhmuah ih an ti mi pacangṭha rori a si tiah kan tarlang duh a si.

Daniel Van Lal Sak (Lalte)
***********************************************************************
Dear in duhdawttu ka pa,

Kan sentet lai ihsin inn sungsang khawm nak in tuah sak ih Bible in zirh,Pathian thunung in sim,thla in cam sak cun zarhpi zing tinten in thang ih Sunday school in kai tir, cu ti cun na fa le za te’h thinlung muril ah Pathian thunung in tuh sak ngah, lo sam thei ding um hlah. Cui Thunung in tuh sak mi ruangah kei hi sual sungah pil curco ṭheu hman ningla cui Thunung in i phork suak sal ringring. Lungawi thu lo sim cawk hlah inge ka pa!

Falam ih phun 8 ka kai cun sual ka thiam thok thlang ih in mawh thluk le in kawk siang lo in, mi thangso le mifim pawl na hmu lo ruangah cawn ding na thei lo mi si in ti’h, mifim le mi thangso pawl na cawn thiam nak ding ah tin Mandalay,Rangoon le Monyua khaw pi pawl ah phun 8 ih sin B.A ka ṭheh tiang paisa tam pi cem in ka hmailam hrang i rak sial sak tu ka pa, zawi pa thawn hman tahṭhim rual lo na fa duhdawt dan hi, cutin mithiam le mfim lakah i rak tlang tir/zir tir ruangah tui ni tiang ka um nak hmun kip ah ka mit na vang tir ih ka hna i var tir. Kei in sam thei ding um hlah, hngilh ti ni um hlah!

Falam Baptist Biak Inn pi ah ka sentet lai ihsin ka tlangval tiang hotu le sumkil tu na ṭuan. ZBC tlang kulh president reipi na ṭuan hrih, Pathian na rian zia na fa le in lo bang thei hlah inge ka pa! Na mi phun le hnam na duhdawt tukah meeting na ko rero lai pawl, rawl ei khawm nak puai na tuah ṭheu mi pawl le kan inn pi ih lam nan rak zir ṭheu mi pawl, khuang le dar nan rak tum ṭheu mi pawl ka mit thlam ah cuang in ka hna in a thei lai. Mi phun le hnam na duhdawt dan khal na fa le in lo bang hlah inge ka pa!

Ka pa in duhdawtnak cu ca ih ngan cawk asi lo. Tui ṭum avei 2 nak na ca bu suahsal nak ah hi vial in… Na ke neh zawh ding in pai fa si inge tin ka vorhlam ke ka khai , vangcung in ka nu le ka u thawn lung hmui te in in rawn cuan in tha in rawn pe uh law!

Nan fa duat,
Ṭha Nei Sum (Sumte)

***********************************************************************

Ka pa ih fa le in duhdawt zia hi sim rel cawk ding a si lo. Pathian thu lam in siseh leitlunfim thiam nak lam ah khal si seh ti thei tawk in, thla in camsak, nun in sim tu a si. Camibuai kan tuah dingah siseh khual kan tlawng zik ah siseh kan lu tlun ah a kut suangin thla in
cam sak ring ring.

Ka nat tinten ka pa thla in camsak nak in ka dam ṭheu. Vei khat cu besia zet in ka na ih ziang hman ka thei nawn lo. Ka nu le unau pawl cu an ṭap rero zo. Cumi lai ah ka mang lam vekin ka zam rero ih ka tak sa tla a zang zetih, “ai ka dam ṭheh ual a va nuam ve”, ka ti ih ka tang lam ka zoh cu hrampi hring dildel in a mawi ngaingai mi human ka hmu. Cu le ka zam vivo ih tlang pa khat ka hmu ih ka lan zik te ah ka pa ih “ka fa nu Thluaite ra kir sal aw ka lo siang lo, na liam ding cu” tin in ko mi kha dimten ka thei. Cu le “ka pa nih in ko ual ka kir sal ding” ka ti ih dung lam ka her cu, ka nu in, “Thluaite a mit a meng sal” in ti ih a lungawi tukih in pawm phah in a ṭap ciamco. Ka dam hnuah ka nu nih in sim sal mi cu, “na pa cu zan var it lo in a lo kil ih na hna kiangah Thluaite ra kir sal aw” tin ring zetin a lo ko re ro tin in sim. Cutin ka pa nih in ko lo bang seh la ka liamta ding ka zum. Fa le duhdawtthiam tuktu, ka pa hngilh ni na um lo. Nangmah vek pa in petu Pathian hmin thangṭhat in um ko she. Amen!

Ṭha Men Thluai (Thluaite)

***********************************************************************
Ka Pa

Ka pa, Pu Ral Sai Lo hi, duh vekin ka rak nel in, ka thei tuk manlo. Ziangah tile, Kawlram ka um lai khalah, phun 8 ihsin phunsang tlawng ka kai tiang, kawlram lamah tlawngkai in ka um tikah, le ka tlangval hnu 1988 ah le ram buai ruangah kan ram suahsan a ṭulih, ka theih duh tlukin ka rak thei man loih, ka nel duh tlukin ka rak nel manlo. Cutin, ramgleng ka um hnu 1999 ah a duhbikmi le a rianmi Pathian hnenah in feh san.

A thuhla ka theih ban mi cu, unau dang ih in sim mi le ka pai rualpi pawlih, in simmi bakah, a ca ngan sun himi cabu ihsin ka pa hi zovek a si ti tampi ka hmuin, ka theisuak. Ka pa hi fimthiamnak duh zetmi a rak si nan, harsatnak le nu le pa pawl in fapa upabik, lo hnaṭuan bawm ding an duhsak sawn ruangah, Laica phunli tiang lawng a rak zir man. Asinan, Laica phunli ong pain, kan biakmi kan Pathian a duhzia, kan miphun le kan calai a rak lainat zia ka hmu tikah, ka lungawi rualrual in, a fa le pawlin kan tluklo zia in hmu tir sal. Laica phunli ong pa in, Falam Baptist Kawhhran ah hotu din hmun in siseh, kawhhran upa dinhmun in siseh, ZBC lam tiang le Acozah lam khal ah anmah san ih, (Pyine-ko-sa-hle) le (Township Council) dinhmun tiang a rak ṭuan ban cu upatnak pek lo in ka um theilo a si.

Cubakah, a theih tawkten, himi san lai ih, mi tampi in an rak ngan hrih lomi le an rak tuah dahlo mi, hivek cabu a ngansuak theiih, ka lungawipi zet a si. Himi lai san ih, kawlram ih, “History major” ih “M.A” tuah pa pakhat nih,” Ka M.A,Thesis hrangah na pa cabu nganmi in tampi in bawm”. Na pa khal, tampi ka rawn” in ti bakah, USA ih Laimi “Theology” ih Ph.D rak ṭheh vemi pakhat in, mi hnenah “Pu Ral Sai Lo, cabu nganmi hi, ka Ph.D Thesis ngan nakah tampi ka rawnmi cabu a si ve” ti a ṭongmi ka theih bet tikah, lungawinak mitthli a luangliam. Ka pa ka lungawi!

Pa Van Tuah Piang (Pu Ral Sai Lo fapa nautabik)

***********************************************************************
Leilungtlun ih um Pathian nih sersiammi milai kan zaten nu le pa neilo zohman kan umlo. Keimah khal hi Pathian zaangfahnak ruangah Pu Ral Sai Lo le Pi Cia Cuai teih fanu nautabik ah Pathian nih sersiam mi ka rak si ve. A tu ah in tansan zotu ka pa ih Pathian a duh zia, fimnak a duh zia le miphun a duh zia mal te ka lo hlawm duh. Ka pa cu Pathian ṭihzahtu a si ruangah a fa le pawl hi Pathian thu a theih tawk in in sim, in zirh. Innsang khawmnak khal a rak nei ringring. Nipi zing Sunday school kai dingah pelhlo ten in thang ringring. Cun, tleirawl kan si cun Church Choir zir ding in amah rori nih in thlah ṭheu.

Rualpi thawn thu el canah thinheng zetin ka pa kan sim tikah ka pa cun ngaithiam nun neih ṭulzia in sim. Ngaithiamnak nun neih hi Pathian ih duhmi a si ruangah ziangvek khalah ngaithiam nak tluktu a um lo tin in sim fiang. Cu le fimnak lamah khal a fa le pawl hi cathiam seh ti in duhsak tuk ruangah upa upa in Mey Myo, Monywa, Mandalay le Yangon ah fimnak zir dingah in ret vivo. Kei khal ka u le pawl vek thotho in phun nga ka si in Yangon ah fimnak zir dingah in feh ter ve. Ka pa ih duh sak nak vekin Pathian zarah 1996 kumah phun hra ka ong ve. Yangon khuali pi ih fimnak in zir tirtu ka pa ruangah kan unau pariat lak ah panga in degree an ngah, paruk in phun hra kan ong. Cule ka pa cu calai lam duh zettu khal a si.

Amah theihthawkin Lai thuanthu a khawl rero ih in tansan hlante ah cabu pakhat, tuih kan siar reromi a suah man a si. Yangon ih ka pa khua lakih a lengvak tikah kawl pawlin tuluk (Chinese) pa an ti ringring ṭheuih ka pa cun, “ Tuluk lamlam ka si lo, ‘ကျ‌နော်ကချင်းလူမျိုးပါ၊‌ တောင်ပေါ်က‌နေလာတယ်၊ ချင်းလူမျိုးစစ်စစ်ပါ။'a tiih a hna ong kha a hmuh ṭheu. Tu ni tiang ka hngilh theilo, kan Lai miphun a duh dawt zia…ka pa.

Sui Nawn Par (Suite)