Rampi pakhat din ding lole kaihhruai ding tikah a thupi zetmi pakhat cu miphun pakhat sinak lawngah hram bunin extreme zetin kaihhruai awknak tuahlo ding hi a si. A tawizawngin thuanthu ih kan hmu theimi lakah Germany ram khal leidoral vei hnih nak laiah, nasa zetin miphunpi sinak rori lawng aupi in le thupibik ah retin, miphun dang pawl ti duhdah le a bikin Jews pawl million 6 le miphun dang million 5 (Washington Post) rak thatin  rampi a din tum nan, a hlawhtlinglo lawng siloin, leitlun thuanthu ah tusun nitiang, thuanthu se ngaingai neimi ram ah a cang.

Kawlram khal kan zoh asile, Kawl miphun cawisang duhnak, Kawl sakhua biaknak pawl cawisang tumin le miphun dang pawlih biaknak, siinak, nunphung khaisang a tum lo zia cu zalennak kan ngah kum 1948 ihsin tusun nitiang a si ko. A hlawhtlinlo lawng siloin, himi in ram ṭhanso ding tluk a ṭhanso tir lo ih, Kawl miphun huatnakah a can tir sawn riangri.

Leitlun ih ram hmuahhmuah deuh thaw, an ram cio ah, miphun cawkrawi deuh hril an si. Sinan ramhruaitu ṭha le ram ṭhanso duhmi ram pawl cun, an ram cu miphun pakhat sinak ah hram bun loin ram pakhat sinak sawnah hram bunmi ram cu tusun ih ram ṭhansobik pawl hi an si. Cumi lakih zohṭhimtlak zetmi ram pakhat cu USA a si. Ṭhimnak tampi lakah pakhat cu Chin mi mipum mal te rori hrangah hman, Mirang ṭong thiamlo hrangah office tampi le tlawng tampi ah Chin ṭongin ca an tuahsak, ṭonglettu an um. Kawlram cu Kawl ṭong thiamlo cun, mi an hmuhsuam bakah, thil tuah a har.

Curuangah rampi pakhat din ding le kaihhruai awknak ahcun cumi ram sungih um mi miphun, hnam, biaknak zovek khal rami sinak 100 ah 100 an pomih, inntek thinlung nei dingah, miphun sinak ih hram bun sisawnloin rampi pakhat ih umkhawmmi sinak sawnah hram bun hi a fuhbik tin ramkhel lam thiam pawlih hmuh dan tlangpi cu a si.

A tlun ih nganmi cu rampi pakhat dinhmun kaihhruai awk danih ṭha sawn mi kaihhruai awk dan a si. Sinan rampi siloin, ram pakhat sungih a um vemi, ṭhimnak ah Kawl ram level ahcun, Chin, Kachin tvp..mah le mah kan kaihhruai awknak ahcun, a tlunlam ta vek cu 100 ah 100 a ṭhabikmi a silo thei.

Ziangruangah tile mipum mal (minority) kan si ruangah a si. Minority kan si tikah, mipum tam sawn pawl lole in uktu pawlih duhduh ih in ti theilo dingin kaihhruai awknak ahcun miphun sinak ah hrambun in kaihhruai awk hi a fuh sawn ding a zum um.

Sinan, cumi ruangah ṭhimnakah Chin ram sung sile Chin a silomi pawl kha kan va hmuahsuam ding tinak si sawn loin, kan miphun hlolonak ding sawnah cangthei tawkin kan kilhim aw ding tinak a si. Chin state ih um vemi miphun dang khal zalen zetin, banran ten um theinak an nei ve thotho ding. Sinan minority kan sinak kha theih hngilh loin (Minority ka tinak cu mipum mal ti duhnak a sibik), Chin mi kha number pakhat nakih kan ret awkthiam, kan duhdawt awk thiam ding a thupi zet. Cutin hmunkhatih miphun ah hram bunin kan kaihhruai awk thiam le mipum tam miphun khalih hmaizah upatnak cu kan co tengteng ding. Kawlram dinhmun ahcun a ṭul zetmi khal a si.

A tawinakin, rampi pakhat kaihhruai awk ding ahcun, miphun sinakah siloin a rammi sinak sawnah hram bun hi a fuh bik cingcing. Cutin siloih miphun pakhat lawng rori ah hram bunih ram kaihhruai aw pawl cu tusun tiang buai rero le ṭhanso lobikmi ram an si. Sinan rampi pakhat ih um vemi minority pawl mah le mah kilhimawk le kaihhruai awknak dingih ṭhabik cu miphun duhdawtnak ah hrambun hi a si hrih ko ti hi ka hmuh ban tawkte cu a si hrih!